“Ik geloof dat mobiliteit eraan kan bijdragen dat mensen zich blijven ontwikkelen. Dat geldt ook voor mijzelf”, zegt Heleen Kuijten. Na 14 jaar bij Schiphol te hebben gewerkt, vertrekt zij op 1 september als Directeur HR. Voorlopig gaat ze een sabbatical nemen, ‘het hoofd leegmaken’. In elk geval voor 4 maanden. 

“Ik gun het iedereen zo te vertrekken”

Wellicht nog langer, mocht ze geen aanbieding krijgen waar ze warm voor loopt. Ze vertrekt bij wat ze zelf ‘het mooiste bedrijf van Nederland’ noemt en ‘een hele fijne organisatie om voor te werken’. Het is een afscheid met ‘pijn in het hart’ en ’tranen in de ogen’ maar ook met een glimlach die de herinneringen aan alle ervaringen van de afgelopen jaren oproepen. “Ik gun het iedereen zo te vertrekken”, zegt ze. 

Kuijten kan terugblikken op succesvolle jaren in diverse HR-functies. Een van de belangrijkste wapenfeiten van de afgelopen jaren is dat ze – ook geheel in lijn met haar devies ‘jezelf blijven uitdagen, jezelf blijven ontwikkelen’ – de arbeidsmobiliteit binnen Schiphol heeft bevorderd. Schiphol is van oudsher een organisatie met loyale medewerkers, maar – zoals Kuijten in een interview met CHRO in 2015 aanstipte – die bleven vaak ook lang op dezelfde plek zitten. 

Routine smoort initiatief 

“Ik ben overtuigd dat de routine toeslaat bij mensen die vijf à zeven jaar eenzelfde rol binnen een organisatie vervullen. Op zich hoeft routine niet slecht te zijn. Maar al te vaak gaat routine ten koste van iemands motivatie en smoort het iemands initiatief, creativiteit en innovatieve vermogen. Dat is zowel voor de persoon in kwestie onprettig als voor de organisatie waar hij of zij voor werkt, aangezien die niet het beste naar boven kan halen.”

Te zeer routinematig gedrag dient daarom toch te worden tegengegaan. En: “Om iemands passie en talent weer aan te wakkeren, is het zaak iemand uit te dagen, en mobiliteit is daar een goede manier toe. Het is niet eens altijd nodig dat iemand naar een heel ander bedrijf gaat of een heel andere functie krijgt. Vaak is het al genoeg als iemand gaat deel uitmaken van een ander team of dat naast zijn vaste werk er projecten bij gaat doen. Op die manier kun je toch zorgen voor variatie, waardoor er weer adrenaline door het lijf gaat lopen.” 

Gemiddeld wisselt nu 15 procent van alle werknemers binnen Schiphol jaarlijks van baan

Inmiddels wisselt gemiddeld 15 procent van alle werknemers binnen Schiphol jaarlijks van baan – men blijft dus inderdaad ‘vijf tot zeven jaar’ in eenzelfde functie aan, precies zoals beoogd. Dit wordt onder andere gestimuleerd doordat in de cao is vastgelegd dat iedere medewerker een individueel duurzaamheidsbudget heeft om te besteden aan doelen waarvan de medewerker zelf denkt dat het ten goede komt aan zijn of haar inzetbaarheid, bijvoorbeeld opleidingen en coaching. Iedere medewerker inderdaad, want volgens de inclusieve benadering die Schiphol voorstaat, heeft iedere medewerker talent.

Vertrek uitgesteld

Kuijtens besluit om Schiphol te verlaten is ook in overeenstemming met haar eigen devies ‘jezelf blijven uitdagen, jezelf blijven ontwikkelen’. “Dat is waar ik voor sta. En dat betrek ik ook op mezelf: ‘practice what you preach’. Let wel: ze vertrekt na 8 jaar dezelfde functie te hebben vervuld, niet na de door haar bepleitte maximaal zeven jaar. Oorspronkelijk had ze eerder willen vertrekken: al in 2018 kondigde aan dat ze in 2020 afscheid zou nemen. Dat het een jaar later geworden is, heeft uiteraard te maken met de coronacrisis, die Schiphol bijzonder zwaar trof. In 2020 reisden 20,9 miljoen passagiers van, naar of via Schiphol, een afname van 71 procent ten opzichte van 2019. De omzet kromp van 1,6 miljard euro in 2019 naar 688 miljoen, de winst van 355 miljoen euro in 2019 sloeg om in een verlies van 563 miljoen euro in 2020. 

Het antwoord van Schiphol op de coronacrisis is het zogenoemde ‘Project Reset’

Vanaf augustus 2019 was het antwoord van Schiphol op de coronacrisis het zogenoemde ‘Project Reset’. Dit rustte op twee pijlers. De eerste was ‘Adapt’, waaronder allerlei bezuinigen vielen. Zo hebben een op de zeven medewerkers van Schiphol hun baan verloren. De tweede pijler was ‘Improve, waaronder allerlei verbetermaatregelen vielen zoals de stroomlijning van de organisatie. 

“Denk aan het samenvoegen van afdelingen en het beperken van het aantal projectmanagers en unitdirecteuren om allerlei dubbelingen uit de organisatie te halen. In goede tijden hebben organisaties nu eenmaal de neiging om in de breedte uit te dijen. Een crisis is een goede aanleiding om dat terug te dringen, en de efficiëntie te verhogen zodat er een afgeslankte organisatie ontstaat waarbinnen makkelijker kan worden samengewerkt en betere prestaties kunnen worden neergezet.” 

Volgende stap

Deze bezuinigings- en herstructureringsoperatie is nu grotendeels achter de rug – het Project Reset is per 1 augustus officieel afgerond – waarna Schiphol een volgende stap kan nemen, en in de komende jaren sterker, beter en duurzamer uit de crisis kan komen. Kuijten zal deze stap – aangeduid als ‘Building Back Better’ niet meer als Directeur HR meemaken. 

“Dit is een natuurlijk moment om te vertrekken: vanaf nu gaan we ons richten op de aangepaste organisatie”

“Ergens had ik best nog een jaar of langer bij Schiphol willen werken. Maar het gevoel dat het een goed moment is om te vertrekken als Project Reset is afgerond gaf toch de doorslag. Dat is een natuurlijk moment om te vertrekken: vanaf nu gaan we ons richten op de aangepaste organisatie. HR moet eraan bijdragen dat de mensen wennen aan de nieuwe manieren van samenwerken, dat ze de verantwoordelijkheden die ze toebedeeld hebben gekregen ook werkelijk nemen – kortom dat de cultuur wordt afgestemd op de nieuwe situatie.” 

Allemaal zaken waar Esmé Valk, de opvolger van Kuijten, het nog druk mee zal krijgen. Kuijten heeft er vertrouwen in: “Esmé heeft het Project Reset geleid. Je zou kunnen zeggen dat ze daarmee een assessment van een jaar lang heeft doorlopen. Met succes: ze heeft meerdere teams aangestuurd, en laten zien dat ze een bredere verantwoordelijkheid aan kan dan ze tot dan toe als HR Business Partner had gehad. En ze is de aangewezen persoon om tijdens Building Back Better de rol van Directeur HR op zich te nemen aangezien ze op basis van wat er tijdens het Projet Reset is bereikt verder kan gaan. Ik gun iedereen zo’n goede opvolger!” 

“Ik ben meerdere malen in het weekend werd gebeld omdat ik met de vakbond moest overleggen”

Of Kuijten nog advies heeft voor haar opvolger? “Vooral dat ze af en toe een stap terug moet doen, en afstand nemen van de situatie. Relativeren. Zich niet gek laten maken. Want dat gevaar is er wel. Er komt heel veel op je af als Directeur HR, vooral omdat de Schiphol Group een typische netwerkorganisatie is en een regiefunctie heeft. Daardoor heb je niet alleen te maken met eigen werknemers, maar ook met de duizenden beveiligers, schoonmakers, afhandelaars en andere externen die op Schiphol werken en hun vertegenwoordigers. 

Dit brengt een hectiek met zich mee die je niet kunt voorkomen, hoe goed je eigen zaken ook op orde hebt. Ik heb meerdere malen meegemaakt dat ik in het weekend werd gebeld omdat ik met de vakbond moest overleggen. De afgelopen jaren waren een roller coaster. Ik hoop de komende maanden de tijd heb om alles wat ik heb meegemaakt echt te evalueren.”