Opinie: De wereld verandert snel, dus werkgevers en werknemers hebben een nieuwe polder nodig

Het is een koud en nat najaar in 1982. Nederland zit diep in de crisis. De werkloosheid stijgt, bedrijven vallen om, de overheid weet het ook niet meer. Dan gebeurt er iets wat typisch Nederlands is, iets wat tegelijk briljant en oersaai is: men gaat met elkaar praten.

De nieuwe polder moet een plek zijn waar de grote vraagstukken van deze tijd met zorg en wijsheid worden aangepakt

Werkgevers, vakbonden en de overheid schuiven aan tafel en na lang wikken en wegen sluiten ze het Akkoord van Wassenaar. De afspraak is eenvoudig: loonmatiging in ruil voor arbeidstijdverkorting. Geen grote gebaren, geen revolutie, geen helden die geschiedenisboeken ingaan. Maar het werkt. De economie herstelt, de werkloosheid daalt, sociale rust keert terug. Het poldermodel is geboren.

Nu, ruim veertig jaar later, lijkt die polder moe. Hij sleept zich voort, kreunend onder de last van een samenleving die steeds meer versnipperd raakt, een samenleving die polariseert. We luisteren niet meer naar elkaar, we schreeuwen. Iedereen wil gehoord worden, maar niemand wil horen. En toch, juist nu, hebben we de polder harder nodig dan ooit. Want de crises zijn groter geworden, de ongelijkheid dieper, de klimaatdreiging urgenter. De wereld is versneld, maar oplossingen vragen om vertraging. Om overleg, nuance, geduld.

Polderen heeft als succesformule veel gebracht

De polder heeft Nederland veel gebracht. Een sterke economie, sociale stabiliteit, een cultuur van redelijkheid en overleg. We hebben de scherpe randjes van het kapitalisme afgeschaafd zonder te verzanden in verstikkende bureaucratie. Alhoewel die bureaucratie de laatste jaren steeds meer barrières opwerpt voor ondernemerschap. En we hebben of hadden een diepgeworteld besef dat samenleven betekent dat je niet altijd krijgt wat je wilt, maar dat je wel met elkaar verder moet. Dat besef brokkelt af.

Vandaag is het polderen een karikatuur geworden. Men spreekt over de traagheid, de besluiteloosheid, de vergaderingen zonder einde. En ja, de polder lijkt traag. Maar is het wel zo traag? Is het niet onze actiegerichtheid waardoor we de ene crisis op de andere stapelen? In een tijd waarin men roept om snelle maatregelen, om daadkracht, is het goed om te herinneren dat echte verandering tijd vraagt. En overleg. En luisteren. Dat lijkt traag, maar is het niet.

De nieuwe polder kijkt ook naar duurzaamheid en verantwoordelijkheid

De oude polder draaide om lonen, werkgelegenheid en economische stabiliteit. De nieuwe polder moet meer zijn. Het gaat niet alleen meer om bedrijven en vakbonden, maar ook om milieuorganisaties, NGO’s burgers, onderwijsinstellingen en wetenschappers, jongeren. Het gaat om duurzaamheid, om maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO), om een economie die niet alleen winst creëert maar ook waarde toevoegt aan mens en planeet.

MVO is een modewoord geworden, maar het zou de kern van de nieuwe polder moeten zijn. Bedrijven die niet alleen winst nastreven, maar ook verantwoordelijkheid nemen voor hun impact op de samenleving. Overheden die niet enkel rekenen, maar ook ethisch durven denken. Burgers die niet alleen eisen, maar ook bijdragen. Maatschappelijk bijdragen.

Dat vraagt om een ander soort polderen. Niet meer de gesloten onderhandelingstafels met witte mannen in grijze pakken, maar een breed overleg waarin verschillende stemmen en perspectieven meetellen. Waarin duurzaamheid, sociale rechtvaardigheid en economische vooruitgang hand in hand gaan. Waar de korte termijn niet altijd wint van de lange termijn.

Haastige besluiten onder tijdsdruk veroorzaaken vele crises

Sommigen zeggen dat de polder dood is. Dat we in een wereld leven waarin snelheid belangrijker is dan overleg. Waarin een paar sterke leiders sneller kunnen beslissen dan een stroperig overlegorgaan. Maar snelheid is een illusie. Kijk naar de toeslagenaffaire, de stikstofcrisis, de woningnood. Hoeveel van deze crises zijn ontstaan door haastige besluiten, door kortetermijndenken, door maatregelen die zonder draagvlak werden doorgedrukt?

De polder lijkt traag, maar snelheid zonder richting is doelloos. De nieuwe polder moet een plek zijn waar de grote vraagstukken van deze tijd met zorg en wijsheid worden aangepakt. Waar niet de luidste stem wint, maar de verstandigste. Waar we weer leren dat samenleven betekent dat je niet alleen maar kunt eisen, maar ook moet geven. Dat vooruitgang niet altijd de kortste route is, maar soms een omweg vraagt.

De polder versnelt duurzame oplossingen, maar in haar eigen tempo

We hebben onszelf wijsgemaakt dat we individuen zijn, dat we het alleen moeten doen, dat de ander een obstakel is in plaats van een medestander. Maar dat is een vergissing. We zijn geen eilanden, we zijn verbonden. De boer en de klimaatwetenschapper, de werkgever en de werknemer, de migrant en de werkgever, de student en de onderwijsinstelling, de woningzoekende en de projectontwikkelaar. Ze kunnen elkaar niet negeren, ze moeten samen een oplossing vinden.

De nieuwe polder is geen nostalgisch verlangen naar vroeger. Het is een dringende oproep om terug te keren naar redelijkheid, naar overleg, naar verantwoordelijkheid. Naar een samenleving die niet enkel kijkt naar cijfers en winstpercentages, maar ook naar welzijn en toekomst.

Ja, de polder versnelt duurzame oplossingen, maar in haar eigen tempo. In een wereld die steeds sneller uit elkaar valt, kan die traagheid onze redding zijn.

Gerelateerde artikelen:

“Vertraag, zoek naar vaste waarden en maak ons vak weer menselijk” 

“Voor HR draait ESG om veel meer dan alleen de ‘S’ van social, en vooral om ambitie”