In 2030 moet 70 procent van alle elektriciteit in Nederland uit hernieuwbare bronnen komen, zeven keer zoveel als nu het geval is. Deze energietransitie legt een enorm beslag op het elektriciteitsnet. In grote delen van Nederland is het stroomnet al vol, terwijl er op termijn twee tot drie keer zoveel capaciteit moet komen.  

“Schaarste aan mensen is samen met de schaarste op het elektriciteitsnet ons belangrijkste probleem”

Er wordt steeds meer elektriciteit verbruikt door ontwikkelingen zoals de opkomst van de elektrische auto, warmtepompen, elektrisch koken en de elektrificatie van de industrie. Daarnaast wordt elektriciteit in toenemende mate decentraal opgewekt en deels teruggeleverd aan het net – bijvoorbeeld van zonne- en windparken naar bedrijven en huishoudens. Er gaat meer stroom heen en weer via het net, met grotere pieken en dalen dan ooit. 

Veel zichtbaarder

Het betekent allemaal dat er werk aan de winkel is voor netbeheerder Enexis Netbeheer, die in Groningen, Drenthe, Overijssel, Limburg en Noord-Brabant verantwoordelijk is voor de aanleg, het onderhoud en het beheer van de transport- en distributienetwerken voor elektra en gas. “Vroeger draaiden netwerkbedrijven als Enexis op de achtergrond. Je merkte alleen wat van ze als de stroom- of gastoevoer uitviel. Nu zijn we veel zichtbaarder”, zegt Paul-Peter Feld, sinds 2013 CHRO van Enexis. Tegenwoordig staat het bedrijf in de voorhoede van alle ontwikkelingen die moeten leiden tot de energietransitie en het CO2-neutraal maken van de energiehuishouding.  

Een belangrijke, maar ook lastige rol, waar het bedrijf de komende jaren verder in zal groeien. “Vergeet niet dat we pas in 2009 zijn afgesplitst van Essent. De eerste jaren daarna waren we druk bezig om de continuïteit in de levering van energie veilig te kunnen garanderen. Je zou kunnen zeggen: als een kind dat bezig is op eigen benen te staan. Dat is een eerste fase, maar daarmee heb je nog geen eigen identiteit. Die moet je daarna ontwikkelen. De energietransitie biedt ons daartoe een kans”, aldus Feld. Het bedrijf kan 'meewerken aan een oplossing voor de grootste uitdaging van de mensheid'.  

Hoge druk 

De druk op de organisatie die dit oplevert, is enorm. Feld wijst op de explosieve toename aan orders voor onderhoud en uitbreidingen van het netwerk die het bedrijf verstouwt: deze zijn volgens het jaarorderboek in de afgelopen vijf jaar verdubbeld van een half miljard naar een miljard euro.  

“En dat zijn nog alleen de orders die we hebben uitgevoerd. De vraag lag nog hoger; we kunnen het niet allemaal bijbenen.” Dit terwijl de behoefte aan de diensten van Enexis Netbeheer alleen maar toeneemt nu de energietransitie op stoom is gekomen. “De snelheid van verandering zal nooit meer zo langzaam zijn als nu”, zoals Feld het uitdrukt. “Het gaat steeds sneller en wordt steeds complexer.”  

“De arbeidsproductiviteit is in de afgelopen vijf jaar met bijna 20 procent is gestegen”

Om die snelheid het hoofd te kunnen bieden, probeert Enexis Netbeheer meer greep te krijgen op de ontwikkeling van de vraag. Die is nu nog erg onvoorspelbaar. Er zijn allerlei initiatieven om duurzame energie te ontwikkelen, van bedrijven en overheden die windparken ontwikkelen tot particulieren die zonnepanelen op hun dak willen hebben. Enexis is verplicht iedereen binnen 18 weken op het net aan te sluiten.  

“Als je niet oppast, ben je voortdurend hard aan het hollen omdat er ergens een kabel moet worden aangelegd.” Om te voorkomen dat het zich steeds moet plooien naar plotselinge verzoeken van klanten, wil Enexis Netbeheer kunnen anticiperen op dat soort verzoeken. Het voert intensief overleg met lokale en regionale overheden (via de RES) die de regie voeren over de energietransitie en hoe het bestaande elektriciteitsnet het beste kan worden benut en uitgebreid.  

En het zorgt dat het in een vroeg stadium weet waar het straks moet aantreden als er eenmaal een aansluiting moet komen, zodat dit met minimale vertraging kan gebeuren. Regie krijgen op de energietransitie door duidelijk keuzes te maken aan de voorkant. 

Samen sneller resultaten

Tegelijkertijd spant Enexis Groep zich tot het uiterste in om 'samen sneller resultaten mogelijk maken', zoals de missie van HR van het bedrijf luidt. Drie zaken dragen hiertoe bij.  

In de eerste plaats stuurt Enexis strak op efficiency. De primaire processen zijn sterk vereenvoudigd, waardoor de arbeidsproductiviteit in de afgelopen vijf jaar met bijna 20 procent is gestegen. “Dat is niet zo simpel voor elkaar te krijgen. We maken geen worstenbroodjes maar leveren maatwerk. Wij kijken continu hoe wij werk anders kunnen organiseren. Of je werkelijk met twee monteurs een meter gaat afsluiten of één monteur met een beveiliger. “  

“Wij proberen de problemen waar de business mee zit datagedreven te analyseren” 

Daarnaast probeert Enexis ook adaptiever te worden, HR voorop. “Dat wil zeggen: wij proberen de problemen waar de business mee zit datagedreven te analyseren en met concrete oplossingen te komen. Dit is alleen mogelijk doordat we als HR enorm goed zijn en worden in 'complex problem solving' en doordat we inzicht hebben in hoe we samen met de business kunnen leren hoe we ons kunnen aanpassen op alles wat er op ons af komt, en samen 'naar een hogere waarheid' kunnen zoeken”, aldus Feld.  

Ook leidt dit tot een grotere snelheid. “Maar het is een andere snelheid dan de snelheid van iemand die zich flexibel opstelt en probeert zo goed en zo snel mogelijk te voldoen aan vragen vanuit de omgeving, aldus Feld. Het is een snelheid die het gevolg is van een vertraging – een stap terugdoen en nadenken.” 

Gedeeld leiderschap 

In de derde plaats is Enexis Groep in de afgelopen jaren steeds meer gaan werken met multidisciplinaire teams die buiten de bestaande hiërarchie in sprints allerlei projecten op zich nemen. Volgens de agile-methode, kortom, al spreekt Feld liever van gedeeld leiderschap omdat de term agile 'al zo gehypet is'.  

Een team dat deze methode aanwendde heeft bijvoorbeeld een inventieve manier bedacht om nieuwe medewerkers in te werken. Voordat nieuwe medewerkers van Enexis Netbeheer in de praktijk aan de slag kunnen, volgen zij een grondig opleidingstraject en moeten zij worden ingewerkt. Van oudsher gebeurt dat door een ervaren medewerker.  

Maar door toenemende werkdruk komt deze 1-op-1 begeleiding in het gedrang. Het team dat zich met dit probleem bezighield, kwam met het idee voor 'simulatiehallen': speciaal ingerichte hallen voor beroepspraktijkvorming met allerlei praktijksimulaties waardoor ze veel gerichter werkervaring kunnen opdoen dan in de praktijk.  

Nijpende schaarste

Ondanks alle moeite die Enexis doet om greep te krijgen op de vraag en om 'samen sneller resultaten mogelijk te maken', ontkomt Enexis er niet aan om mensen aan te nemen. Om aan de sterk stijgende vraag naar netcapaciteit tegemoet te komen en om vertrekkende – veelal oudere – werknemers te vervangen, heeft het bedrijf alleen al in de eerste helft van dit jaar 470 mensen aangenomen.

Vijf jaar geleden werkte het met 4.600 FTE'ers, inmiddels zijn dat er 5.200. Destijds waren er 5 tot 600 inleenkrachten, nu zijn dat er 1.000. “Schaarste aan mensen is samen met de schaarste op het elektriciteitsnet ons belangrijkste probleem”, zegt Feld. “Sterker nog, de schaarste aan mensen is belangrijker, want zonder die mensen los je de capaciteitsschaarste niet op.” Vooral aan technici is een tekort.  

“De purpose van Enexis tekent zich met het jaar duidelijker af”

Dus probeert Enexis Netbeheer technisch onderlegde mensen te werven, te behouden en op te leiden. Daarbij positioneert Enexis Groep zich als een aantrekkelijke werkgever, waar het 'lekker werken' in de techniek is. “Een bedrijf met goede arbeidsvoorwaarden, goede regelingen, waar je met goed materiaal werkt, onder de beste arbeidsomstandigheden, met goede begeleiding en opleidingsmogelijkheden. En zonder allerlei gedoe met procedures en processen.”  

Ook legt Enexis in toenemende mate de nadruk op z'n purpose, die zich met het jaar duidelijker aftekent: het 'meewerken aan een oplossing voor de grootste uitdaging van de mensheid'. Of Enexis in de ogen van de werknemers inderdaad én prettig én uiterst betekenisvol werk biedt? Een indicatie biedt de hoge 'bevlogenheid en betrokkenheid' van werknemers: 7,8 op een schaal van nul tot 10. Aan hen zal het niet liggen

Paul-Peter Feld is sinds 2013 CHRO van Enexis. Daarvoor was hij Director Human Resources & Organisation bij Xerox en verantwoordelijk voor alle HR-activiteiten in de Benelux en Scandinavische landen. 

Hij volgde zijn HRM-opleiding aan de Fontys Hogeschool, heeft een Master van TiasNimbas Business School en doorliep meerdere postdoctorale opleidingen bij Nyenrode, Universiteit Utrecht en IMD in Lausanne. In 1997 trad hij in dienst bij Nicholson International te Amsterdam en maakte het jaar daarop de overstap naar Libertel (het latere Vodafone), waar hij diverse HR-managementrollen vervulde. 

Feld is samen met Jelle Dijkstra co-auteur van het boek Gedeeld leiderschap, dat in 2012 werd genomineerd voor Managementboek van het Jaar. In dit boek beschrijven ze hoe de traditionele hiërarchische organisatie in belang afneemt en werk er steeds anders uit gaat zien. Volgens de auteurs zullen sociale netwerken steeds meer een rol spelen in werk en vrije tijd en ontstaan er ‘on the fly’ samenwerkingsverbanden over organisatiegrenzen heen. Door leiderschap te delen, wordt de kwaliteit beter.