Opinie: Waarom het recht op onbereikbaarheid niet werkt en wat dan wél de oplossing is
In meerdere landen woedt momenteel het debat over het recht van werknemers om na werktijd onbereikbaar te zijn. In sommige EU-landen is het al een wettelijk recht om buiten werktijden niét te reageren op berichten van collega’s of werkgevers. Dit is in een aantal Zuid-Europese landen het geval: Portugal, Spanje, België en Frankrijk.
De wetgevers in deze landen vinden het belangrijk om werknemers te beschermen tegen overwerken en de gevolgen daarvan. Denk aan slapeloosheid, oververmoeidheid, burn-out en relatieproblemen. Ook Australië heeft dit vanaf 10 september wettelijk vastgelegd. Het recht op onbereikbaarheid geeft werknemers de mogelijkheid om onder bepaalde omstandigheden contact van hun werkgever of derden buiten werktijd te weigeren.
Het lijkt onredelijk als een werkgever of leidinggevende om elf uur ‘s avonds belt met een vraag die ook tot morgen kan wachten
De nieuwe regeling in Australië heeft de discussie wereldwijd opnieuw in een stroomversnelling gebracht. De ‘right to disconnect’ in Australië houdt ondermeer in: ‘Employees have the right to refuse to monitor, read or respond to contact (or attempted contact) outside their working hours, unless doing so is unreasonable’. Het ‘unreasonable’ element in de wet is een belangrijke, maar tegelijkertijd ook een nagenoeg onmogelijke clausule.
Australische wetten geven een glimp van dit streven, maar de ‘unreasonable’ clausule blijft vaag en praktisch onuitvoerbaar. Gaan we dit echt oplossen door regels op te leggen, of is het niet verstandiger om gewoon met elkaar te praten en samen tot redelijke afspraken te komen?
Tonga’s balans
Een week geleden was ik voor een paar dagen met een delegatie van de UNSW in Tonga. Tonga is één van de weinige eilandengroepen ter wereld, het is een koninkrijk, en is nooit door een westers land gekoloniseerd. Dit maakt het land uniek.
Tijdens een kerkdienst daar, realiseerde ik me hoeveel relaxter de bevolking op Tonga is. Op Tonga wordt niet gepraat over het recht op onbereikbaarheid. Op Tonga bepaalt het christendom veel meer het leven dan dat het werk dat doet.
Vanuit Sydney zijn er twee directe vluchten per week, op andere dagen vlieg je via Auckland of Fiji, inclusief overstaptijd ben je meer dan acht uur onderweg. Het meest opvallende van Tonga is dat bijna iedereen christen is. De bevolking draagt op zondag hun mooiste traditionele gewaden en gaat naar de kerk. Ook elke vergadering of conferentiedag begint met een soort kerkdienst, er wordt gepreekt, uit de bijbel gelezen, gebeden en gezongen.
Grens tussen werk en vrij
Wat we in Nederland vaak zijn gewend, is dat je altijd ‘aan’ staat en bereikbaar moet zijn. Dat werknemers recht hebben om na het werk onbereikbaar te zijn, staat voor veel van ons buiten kuif. De vraag is echter of we dit via een wet moeten en kunnen regelen.
Het lijkt onredelijk als een werkgever of leidinggevende om elf uur ‘s avonds belt met een vraag die ook tot morgen kan wachten. Aan de andere kant herinner ik me dat een aantal jaren geleden de dean van de business school mij op een avond belde om te melden dat er iemand in mijn school was overleden en om te overleggen hoe we de andere academics moesten gaan informeren.
Recht op rust?
Volkomen redelijk wat mij betreft. En, hoe zit het als werkgevers van een multinational die in hun dagtijd een email sturen, terwijl ze weten dat het nacht is aan de andere kant van de wereld. Wanneer mag je dan wel een email sturen? En moet een email altijd worden beantwoord? Veel medewerkers zullen het gevoel hebben dat ze een email van hun leidinggevenden in het weekend wel moeten beantwoorden om te laten zien dat ze nog steeds ‘aan’ staan.
Uiteindelijk zijn er weinig vragen van werkgevers die niet even een dag kunnen wachten
De plannen van Australië gaan nog verder. Als medewerkers vinden dat hun werkgever onredelijk is in het willen bereiken van de medewerkers buiten werktijd, kunnen ze naar de geschillencommissie (Fair Work) gaan. Het naar geschillencommissie gaan, zal de werknemers door hun werkgevers niet in dank worden afgenomen, en de vraag is welke gevolgen dat zal hebben voor een volgende promotiemogelijkheid.
Geen enkele werkgever zit op deze vorm van negatieve reputatie te wachten. Het lijkt een catch-22 voor de medewerkers: of je gaat in op de vraag van je werkgever buiten werktijd, wat ten koste gaat van je eigen rust, of je wendt je tot de geschillencommissie en riskeert je kansen op een volgende bonus of promotie. Kan dit niet anders? Moet dit werkelijk via een wet geregeld worden?
Dialoog over bereikbaarheid
Waarom gaan werkgevers en leidinggevenden niet het gesprek aan met hun medewerkers over wat redelijk en onredelijk is, en proberen ze samen tot een oplossing te komen? Dit vraagt ten eerste van medewerkers dat ze eerlijk zijn over hun wensen.
Bijvoorbeeld door aan te geven dat ze liever niet tussen vijf en acht gestoord worden omdat ze dan eten en de kinderen naar bed brengen, maar dat ze geen probleem hebben met een telefoontje tussen acht en negen als het om een echt belangrijke vraag gaat. Het vraagt van werkgevers en leidinggevenden dat ze luisteren naar hun medewerkers en rekening houden met hun voorkeuren.
Rust buiten werktijd
Uiteindelijk zijn er maar weinig vragen van werkgevers die niet tot de volgende dag kunnen wachten. Het vereist ook van werkgevers en leidinggevenden dat ze geen e-mails in het weekend sturen, om te voorkomen dat medewerkers zich gedwongen voelen deze toch te bekijken en te beantwoorden. Een andere optie kan zijn dat er emails in het weekend en buiten werktijden worden verstuurd, maar er geen verwachting is om die te beantwoorden.
In Tonga realiseerde ik me dat tijdens een kerkdienst op zondag of aan het begin van een vergadering niemand een email stuurt en niemand een email leest of beantwoordt. Een hele gezonde situatie. Misschien zouden we meer in overleg met werknemers, werkgevers en leidinggeven van dit soort situaties moeten creëren.
Personalia
Whitepapers
Markt Update
Vragen over adverteren?
Kan ik u van dienst zijn met een toelichting of advies over alle mogelijkheden? Bel of mail gerust. Ik neem graag de tijd voor u.
CHRO.nl is onderdeel van Sijthoff Media, dé partner voor HR professionals. Benut de vele advertentiemogelijkheden.
Anna-Bo Bouwens
Community Manager