5 vragen over het uitdunnen van je board

ABN Amro voerde de afgelopen jaren ontslagronde na ontslagronde door. De brede boardroom bleef al die tijd intact. Maar in korte tijd kondigden drie bestuursleden hun vertrek aan. Deze week nam ook de ‘kroonprins’ van de bank afscheid, Chris Vogelzang. Het bestuur is hiermee in korte tijd gehalveerd: van de zes leden blijven alleen de CEO, CFO en CRO over.

Zo’n uitdunning van de boardroom komt vaker voor, al is het niet heel gebruikelijk, weet Felix Chorus. Chorus is als arbeidsrechtadvocaat verbonden aan De Koning Vergouwen Advocaten en staat regelmatig organisaties en directieleden bij rond statutaire aanstellingen en ontslagzaken. Maar, als bestuurders in een dergelijke situatie terechtkomen, kan ontslag snel gaan. Bestuursleden kennen weinig ontslagbescherming.

Arbeidsovereenkomst of opdrachtovereenkomst?

Hoe bedrijven ontslag binnen de board aanpakken, hangt er natuurlijk van af of de directieleden in dienst zijn via een arbeidsovereenkomst of een opdrachtovereenkomst. De meeste beursgenoteerde bedrijven werken via de laatste. Maar bij veel niet-beursgenoteerde bedrijven wordt de aanstelling van bestuurders nog via geregeld met een arbeidsovereenkomst.

‘Bij enkele bestuurders van ABN Amro is blijkbaar de arbeidsovereenkomst van toepassing’, zegt Chorus. ‘Waarschijnlijk omdat zij onder oud recht zijn aangenomen.’

Kan dit zomaar, het halve bestuur ontslaan?

“Omdat ze zo belangrijk zijn voor de continuïteit van de organisatie, hebben bestuursleden natuurlijk een bijzondere rechtspositie. Over het algemeen kennen ze veel verantwoordelijkheid en horen vaak ook goede arbeidsvoorwaarden bij. Aan de andere kant hebben ze weinig ontslagbescherming en kan er hard met ze worden afgerekend wanneer ze worden afgezet. Dan geldt het gezegde ‘hoge bomen vangen veel wind’.

Bestuursleden worden statutair benoemd tot de raad van bestuur door de aandeelhouders of, afhankelijk van de organisatie, de raad van commissarissen. Maar één enkel besluit van een van deze twee clubs is ook voldoende om ze zowel als bestuurder en als werknemer te ontslaan. Daar komt geen onafhankelijke toets van een rechter of het UVW aan te pas.

Daarop gelden overigens twee uitzonderingen: wanneer er een wettelijk opzegverbod geldt – in het bijzonder bij ziekte – of als er andere afspraken zijn gemaakt.”

Is de werkwijze van ABN Amro gebruikelijk?

“Zolang het ontslag in goed overleg gaat wel. Daar lijkt het bij ABN Amro wel op. Het downsizen van de boardroom lijkt verder vooral een politiek-strategische vraag. Na alle ontslagrondes bij ABN Amro van de afgelopen jaren binnen de bank geeft dit in ieder geval een verstandig signaal af naar de rest van de werknemers: ook het bestuur ontkomt niet aan de bezuinigingen. Net zoals in de rest van de organisatie wordt nu ook op bestuursniveau de nadruk gelegd op efficiëntie. Dat kan toekomstige onderhandelingen met personeel en de vakbonden over ontslagregelingen makkelijker maken.”

Kunnen bestuursleden nog iets ondernemen tegen zo’n besluit?

“Ze kunnen het statutair ontslagbesluit aanvechten. Aan zo’n statutaire maatregel zitten wettelijke en statutaire eisen vast. Zo moet de ontslagvergadering correct worden bijeengeroepen, moet hoor en wederhoor worden toegepast en moet het bestuur advies over het besluit geven. Als deze statuten en regels niet correct worden gevolgd, kan een directeur bij de rechter vernietiging van het besluit aanvragen. Zo dwingt hij alsnog en zijn terugkeer af. Dat is een lastige route, maar ik zie bestuurders dit regelmatig doen.

De bestuurder heeft in ieder geval geen recht meer op herstel van de arbeidsovereenkomst. Ook zal de bestuurder meestal per direct op non actief worden gesteld, ook al loopt de arbeidsovereenkomst nog even door. Een logische maatregel: hij is statutair directeur af. Als hij binnenkort vertrekt, bestaat het gevaar dat hij zich niet meer inzet of voor onrust zorgt. Dat kan de continuïteit van de organisatie in gevaar brengen.”

Hoe bepaal je in zo’n geval de ontslagvergoeding?

“Ondanks dat ze een bijzondere rechtspositie hebben, vallen directieleden op sommige vlakken gewoon onder de WWZ. Zo hebben bestuursleden ook gewoon recht op een transitievergoeding als ze om een niet-verwijtbare reden worden ontslagen.

Daarnaast kunnen ze onder omstandigheden een extra ontslagvergoeding claimen. De hoogte hiervan wordt meestal bij aanvang al bepaald in het contract. En omdat ze vallen onder de Corporate Governance Code en soms onder de Wet Normering Topinkomens, kan de hoogte van de ontslagvergoeding worden beperkt. Voor ABN Amro zijn die ontslagvergoedingen na excessen uit het verleden overigens fors beperkt. Zo heeft Van Dijkhuizen, de voorzitter van de raad van bestuur, een contractuele ontslagvergoeding van maximaal drie maandsalarissen.  

Welke WWZ-regels zijn nog meer op hen van toepassing?

“Ook bij zo’n statutaire positie moet het ontslagbesluit wel aan minimaal één van de ontslaggronden van de WWZ voldoen. Ook mag de werkgever bij het ontslag niet ernstig verwijtbaar handelen. Doet deze dat wel, dan kunnen bestuurders ook een billijke vergoeding eisen.

Nogmaals: directieleden hebben verder weinig ontslagbescherming. Maar áls ze het goed aanpakken, kunnen ze echt hun slag slaan. De rechtspraak is nog niet helemaal uitgekristalliseerd, maar onlangs wees de rechter een directeur een billijke vergoeding van ruim een jaarsalaris toe na een onzorgvuldig en slecht voorbereid besluit van zijn werkgever. Dat leidde tot de hoogste billijke vergoeding ooit: ruim € 140.000,-.”

Welke punten in het contract moeten organisaties in acht houden om bestuursleden te kunnen ontslaan?

Wat vooral van belang is bij het de aanstelling en het ontslag van directieleden, zijn de statuten en het bestuursreglement. Daarin zal de organisatie heel duidelijk de taken en verantwoordelijkheden van de individuele bestuursleden moeten uitleggen.

Zo weten bestuurders waar ze aan toe zijn en is het eenvoudiger om iemand tot de orde te roepen als hij zich niet aan zijn verantwoordelijkheden houdt. Bovendien kunnen ze niet met hun vingertje naar andere leden wijzen: hij wist waar hij aan toe was.”