Behoefte aan focus maakt mindfulness en autisme sexy

Bronnen van afleiding zijn er legio en ze worden steeds hardnekkiger. Omgevingsgeluiden behoren inmiddels tot de belangrijkste oorzaken van concentratiegebrek, als we headset-fabrikant Plantronics mogen geloven. In de oprukkende informele werkomgeving is het inderdaad steeds lastiger om je af te zonderen. Om nog maar te zwijgen over het continu bereikbaar zijn via mobiele apparaten, het sluipenderwijs groeiende probleem van de slechte nachtrust – bij 1 op de 3 Nederlanders – en last but not least de gevolgen van te veel stress.

Stress op de werkvloer nu beroepsziekte nummer 1
Ook dit laatste veroorzaakt concentratieproblemen. Stress stimuleert de aanmaak van cortisol, een hormoon dat de werking van het geheugen en het concentratievermogen vermindert. En dat terwijl stress op de werkvloer nu  beroepsziekte nummer 1 is, volgens de Factsheet werkstress 2016 van het Ministerie van Sociale Zaken. Een beroepsziekte, die bovendien steeds bredere lagen van de bevolking raakt. 

In een recent onderzoek door Arbo Unie en TNO onder ruim 90.000 medewerkers zegt 1 op de 4 jonge werkenden werkstress te ervaren, gemiddeld meer dan ouderen. Zo’n 32 procent van de dertigers voelt zich na een nacht slapen niet uitgerust. 10 procent van hen geeft aan zich niet of nauwelijks te kunnen ontspannen. Van de twintigers geeft 18 procent aan het eigenlijk rustiger aan te moeten doen, van de dertigers zegt 26 procent dat. 

Resultaten mindfulness-meditatie verrassend positief 
De afgelopen jaren is er een palet aan adviezen en methoden ontwikkeld om mens en organisatie te verlossen van stress. Een ontspanningsvorm die de laatste jaren wereldwijd een opmars maakt, is de mindfulness-meditatie. Deze is afgeleid van de eeuwenoude oosterse meditatietechniek Vipassana. De resultaten van de – relatief bescheiden – inspanning die mindfulness-meditatie vraagt zijn inderdaad verrassend positief, blijkt uit vele tientallen studies. 

Deze hebben aangetoond dat mindfulness-meditatie kan leiden tot een hogere perceptuele gevoeligheid, stressbestendigheid, weerstand en jawel: een betere concentratie. Zo toonden Harvard-onderzoekers Christina Congleton, Britta Hölzel en Sara Lazar in 2011 positieve effecten aan met hersenmetingen en met een metastudie in 2015. De meditatievorm is dan ook ongekend populair. Wereldwijd hebben organisaties de laatste jaren mindfulness-programma’s ontwikkeld. Bijvoorbeeld Google, SAP, LinkedIn, Phillips, KPMG en Ordina deden dit.

Een totaal andere aanpak om het gebrek aan focus in de organisatie te tegen te gaan, is het aantrekken van medewerkers die van nature een uitzonderlijk concentratievermogen hebben. Sinds een paar jaar zoeken organisaties —met name tech-bedrijven — gericht naar mensen met de diagnose ASS (Autisme Spectrum Stoornis). In de VS is dit een ware trend, schrijft Alliah Wright in een artikel voor SHRM. 

Zeer nauwgezet en lange tijd geconcentreerd 
Deze organisaties hebben de unieke kwaliteiten van deze groep ontdekt. Zoals zeer nauwgezet kunnen werken, geen moeite hebben met repeterend werk en lange tijd geconcentreerd kunnen blijven. Het maakt deze kandidaten uitermate geschikt voor uiteenlopende, met name technische functies, die vaak goed betalen en waarvoor de arbeidsmarkt krap is.

Het mes snijdt daarbij aan twee kanten. Voor de meer dan 3,5 miljoen Amerikanen met autisme is slecht betaald werk eerder regel dan uitzondering. Daar kan nu verandering in komen. De Amerikaanse hypotheekbank Freddie Mac en IT-concern HP hebben al honderden medewerkers met autisme in dienst en speciaal hiervoor managers en adviseurs opgeleid. Dit om goed te kunnen omgaan met de noden van deze groep medewerkers, die sociaal een stuk minder vaardig zijn.

De Amerikaanse adviesorganisatie Oliver Wyman, met 3600 werknemers in 26 landen, heeft op het hoofdkantoor in New York 10 autistische medewerkers. Volgens de leiding zijn zij essentieel voor het hoge kwaliteitsniveau van de data-diensten van het bedrijf. Dit wil nu ook in het VK, Mexico en Polen autistische kandidaten gaan aantrekken. De autistische collega’s hebben precies dezelfde arbeidsvoorwaarden als de andere collega’s, aldus de leiding. 

Een ander voordeel is dat organisaties hiermee een groep werknemers met achterstand tot de arbeidsmarkt kunnen helpen. De Duitse IT-reus SAP, met wereldwijd bijna 80.000 medewerkers, begon in 2013 met het zogenaamde “Autism at Work”-programma. In 2020 moet 1 procent van het medewerkersbestand bij SAP bestaan uit medewerkers met de diagnose ASS. Dit komt overeen met het percentage EU-inwoners met autisme. 

Volgens Anka Wittenberg, manager Diversity & Inclusion bij SAP draagt dit bovendien tevens bij aan het opbouwen van een organisatiecultuur waarin diversiteit de norm is. En dat draagt weer bij aan verbeterde prestaties van medewerkers en organisatie op verschillende vlakken. 

Mindfulness en autisme zijn dus “hot” en dat is prima, maar tegelijkertijd is het ook een zorgelijke ontwikkeling. Want dat het vermogen om je met één ding tegelijk bezig te houden in onze samenleving blijkbaar zo hard achteruitgaat als nu, is best ontluisterend. Tenzij we uiteindelijk tot de conclusie komen dat we met wat minder focus misschien wel gelukkiger worden. Ook dat kan een dieper inzicht zijn die mindfulness-meditatie oplevert. Al zal de werkgever van dat inzicht misschien minder gelukkig worden.

Toine Al