Breng de natuurlijke beloning terug in het werk – wordt (weer) een aantrekkelijke werkgever

Door: Jancees van Westering

Via een literatuurverwijzing * stuit ik opeens weer op het gedachtegoed van psycholoog en behaviorist B.F. Skinner. Skinner ontdekte dat gedrag vooral wordt bepaald door de omstandigheden. En dat je gedrag kunt beïnvloeden door de omstandigheden te beïnvloeden.

“Persoonlijk contact en de ervaring dat je een patiënt weet op te fleuren, zorgen voor natuurlijke beloning”

Wat Skinner actueel maakt is zijn betrokkenheid bij de samenleving: zijn droom om de wereld beter te maken door engineering van gedrag: dat je het juiste gedrag stimuleert met de inzet van de juiste bekrachtigers.

Terwijl het nieuws over stakingen en protesten tegen werkdruk, salarisachterstanden en pensioenleeftijd mij om de oren vliegt, lees ik een passage waarin Skinner onderscheid maakt tussen intrinsieke, natuurlijke bekrachtiging en kunstmatige bekrachtiging.

Als tuinieren wordt beloond met de ervaring dat je planten ziet opkomen; of een kast timmeren wordt beloond met een eindproduct waarmee je de waardering van een klant oogst: dan spreek je van natuurlijke beloning. Een bijzonder actuele vorm van natuurlijke beloning is de ervaring dat je een herkenbare bijdrage levert aan een duurzame wereld. Zo word je anno 2023 op zich al een aantrekkelijke werkgever!

Vervreemding

Salaris krijgen aan het einde van de maand; of kritiek ontlopen door je aan de regels –of een tijdschema- te houden zijn voorbeelden van kunstmatige beloning. Skinner concludeert dat de introductie van kunstmatige bekrachtigers weliswaar onvermijdelijk is in een moderne, efficiënt ingerichte samenleving, maar dat de drastische afname van natuurlijke beloning vervreemding opwekt en de kwaliteit van leven en werken doet dalen.

Het doet me denken aan de tijd dat ik beleidsmedewerker was bij een landelijke belangenorganisatie. Met mijn salaris was niets mis maar de bijdragen die ik leverde verdwenen als stenen in een put zonder dat je ooit een plons hoorde.

Toen ik de kans kreeg om te werken bij een maandblad aarzelde ik geen moment. Als redactiemedewerker bleef mijn salarisperspectief beperkt en genoot ik minder status. Maar ons maandblad kwam regelmatig uit, je kon het vasthouden en doorbladeren. En het leverde reacties op van lezers!

Natuurlijke beloning

Zouden al die stakingen en protesten te maken hebben met een verstoorde balans tussen natuurlijke en kunstmatige bekrachtiging? En met een tekort aan uitgesproken waardering voor een geleverde dienst of prestatie? Ik denk van wel.

Vrij naar Skinner zou je de verbeten strijd om hoger loon of lagere pensioenleeftijd kunnen verklaren met een toenemend gebrek aan natuurlijke beloning. En dat brengt je op de vraag hoe je de balans tussen natuurlijke beloning en kunstmatige beloning kunt herstellen. In de zorg zou dat bijvoorbeeld kunnen door verpleegkundigen de ruimte te geven om met patiënten een praatje te maken zodra ze het gevoel krijgen dat de situatie daarom vraagt.

Persoonlijk contact en de ervaring dat je een patiënt weet op te fleuren, zorgen daarbij voor natuurlijke beloning. In dezelfde geest kunnen de tijdschema’s van chauffeurs en postbezorgers de kans op natuurlijke beloning vergroten door meer ruimte te creëren voor persoonlijk contact met klanten. Bij dit alles snijdt het mes aan twee kanten: niet alleen de job, maar ook de dienstverlening wordt verrijkt.

Investering

In het kielzog van schaarste op de arbeidsmarkt neemt de aandacht voor employee experience intussen toe. Om voldoende gekwalificeerd personeel te kunnen aantrekken – en vast te kunnen houden – moet je als bedrijf of instelling een aantrekkelijke werkgever worden. Niet zozeer om de wereld te verbeteren, maar uit pure noodzaak: anders krijg je het werk gewoon niet gedaan of verlies je schaars talent aan je concurrenten.

Hoe word je een aantrekkelijke werkgever? Vooral door het werk zelf aantrekkelijk te maken. Volgens Skinner doe je dat door werk te verrijken met natuurlijke beloning. Daarvoor heb je een analyse nodig van de job en de bekrachtigers die het (werk)gedrag van medewerkers bepalen.

De aanvulling van een mogelijk tekort aan natuurlijke bekrachtiging is kostbaarder dan de aanschaf van een pingpongtafel of het aanbod van gratis yoga

Draait het vooral om salaris en het feit dat je de regels volgt? Hoe herkenbaar is je bijdrage? Hoeveel ruimte krijg je voor contact met klanten en collega’s? Hoeveel waardering zit er in het DNA van een organisatie?

De aanvulling van een mogelijk tekort aan natuurlijke bekrachtiging is daarbij complexer – en kostbaarder! – dan de aanschaf van een pingpongtafel of het aanbod van gratis yoga. Maar een investering in natuurlijke bekrachtiging betaalt zich terug als je daardoor schaars talent aan je kunt binden.

*De ideale wereld van B.F. Skinner, Pier Prins &Arnold van Emmerik, Lannoo Campus 2020

Actieplan voor effectief performance management

Het binden en boeien van medewerkers vraagt – naast een aantrekkelijke werkcultuur – om een modern belonings- en arbeidsvoorwaardenbeleid. Tijdens deze masterclass leer je op welke wijze je een modern beloningsbeleid kunt vormgeven dat bijdraagt aan de employer branding strategie en employee experience binnen jouw organisatie.

Bekijk het programma