Door Charles Sanders en Toine Al

In de wereld van vandaag is de balans tussen werk en privé nog lastiger te bewaken dan we al gewend waren. Tegelijkertijd kan het heel goed zo zijn dat de manier waarop we vandaag werken – lees: verplicht op afstand – het nieuwe normaal gaat worden. Met een hoofdrol voor technologie. Dat maakt de vraag urgent hoe werknemers dan slagen in het op peil houden van hun mentale weerbaarheid. Kan dat überhaupt nog nu de lat voor werkgevers en werknemers zo hoog wordt gelegd als in deze crisis? 

Dat was het onderwerp van het CHRO-webinar: “Mentale weerbaarheid en technologie, gaat dat samen?” Prof. Dr. Ralf Caers van de Katholieke Universiteit Leuven en Oscar Lausegger, HCM Strategy Director van Oracle, namen de deelnemers aan het webinar mee in de wereld van mentale weerbaarheid en hygiëne en hoe technologie daar bij helpt. De interactieve online-sessie vond plaats onder leiding van Kevin Mottard, head of executive networks bij Alex van Groningen, werd gevolgd door een breed online publiek van CHRO’s en werd georganiseerd in samenwerking met Oracle.

Tanden poetsen

“We spreken van een goede mentale weerbaarheid wanneer we minder snel uit onze mentale balans gebracht worden en als dat toch gebeurt snel weer in het zadel zitten,” legt Ralf Caers uit. “Mentale hygiëne is: zorgen dat we onze mentale weerbaarheid in de hand hebben door er dagelijks bewust voor te zorgen. Net zoals dat wij onze fysieke gezondheid ook verzorgen door bijvoorbeeld elke dag onze tanden te poetsen.”

De dagelijkse zorg voor de mentale weerbaarheid speelt bijvoorbeeld bij de dagelijkse balans tussen werk en privé, voor massa’s werknemers momenteel een actuele vraag. Caers adviseert medewerkers om schakelmomenten in te lassen bij het wisselen van werk- en privétaken. “Dat kan bijvoorbeeld simpel zijn in de trein op weg naar een klantmeeting, niet over de meeting gaan nadenken, maar een gesprek houden met anderen zodat we ontspannen de meeting kunnen ingaan. De stress die je lichaam nog heeft van de vorige werktaak kan dan eerst geneutraliseerd worden.” 

Succes van de  24-uurs economie 

Oscar Lausegger herkent dat direct: “Het is duidelijk dat de scheiding tussen werk en privé de afgelopen jaren sterk is gaan vervagen. Daar heeft het op afstand kunnen werken via mobiele devices en cloudtoepassingen uiteraard aan bijgedragen. Maar als consument maken wij daar al lang dankbaar gebruik van, gezien het succes van de 24-uurs economie.

“We willen graag ‘s avonds laat nog even dat boek bestellen zodat dit de volgende dag bezorgd wordt. Nu we door de crisis verplicht zijn om thuis te werken, moeten we nog allemaal nog meer op zoek naar die balans. Daarbij is het inbouwen van schakelmomenten zoals Ralf adviseert essentieel, denk ik. Zeker naar de toekomst toe, nu vaker en meer thuiswerken het nieuwe normaal zal gaan worden.”

Medewerkers blijken veerkrachtig en in staat om onder crisisomstandigheden hun gedrag goed aan te passen 

Als het meekijkende CHRO-publiek via de online poll gevraagd wordt of thuiswerken de kans op burnout en een dalende mentale hygiëne groter maakt, antwoordt 60% met ja. Maar volgens de HRM-professor blijkt uit zijn eigen recente onderzoekscijfers juist het tegendeel. Zo heeft de coronacrisis in Vlaanderen niet geleid tot onhoudbare werkdruk en ziekmakende stress, hoewel het massale thuiswerken toch meer inspanning vraagt om de balans tussen werk en privé te behouden.

Caers: “Slechts 9% van de Vlaamse werknemers verwacht binnen het jaar een burnout te kunnen ontwikkelen, terwijl dat in 2017 nog 12% was. Daaruit blijkt dat medewerkers veerkrachtig zijn en in staat zijn om onder crisisomstandigheden hun gedrag goed aan te passen.”

Werk spreiden over de dag

“Van onze respondenten ervoer slechts 1 op de 3 meer werkstress. 1 op de 4 zag de werkdruk zelfs afnemen”, zegt Caers. “Dat komt enerzijds omdat werkgevers goed op de crisis gereageerd hebben en lagere eisen stellen aan hun werknemers dan in een gewone werkmaand. Anderzijds zijn de werknemers het werk meer gaan spreiden over de dag en doen taken in de avond, bijvoorbeeld als de kinderen naar bed zijn.” 

“Werknemers blijken uitstekend in staat hun dagen zelf in te delen,” weet Lausegger. “De afgelopen drie maanden hebben veel werkgevers in white collar organisaties laten zien dat werknemers die zelfstandigheid best aankunnen. Het werk zal in veel gevallen gewoon gedaan zijn net zoals anders. Dat komt deels omdat medewerkers nu meer controle hebben over hun leven dan ze zelf dachten. Ook voor veel werknemers zal dit een eyeopener zijn.”

Dit wordt bevestigd door het onderzoek van Caers: de coronacrisis heeft onder de bijna 2500 door hem geraadpleegde Vlamingen een positief effect op de veerkracht en weerbaarheid: “In plaats van de situatie te ondergaan, zijn mensen massaal oplossingen beginnen te zoeken. Het heeft zeker tijd gekost om met nieuwe technologie te leren werken en om een nieuwe structuur te vinden, maar die inspanningen loonden wel en zorgden snel voor een werkbare situatie. 

“Daardoor voelden veel mensen dat ze wendbaarder zijn dan ze dachten en groeide bij velen ook het geloof in eigen kunnen. En dat is goed, want wie gelooft in zijn eigen mogelijkheden, voelt zich minder een speelbal in de handen van anderen en ziet veel meer kansen in het leven”.

Minder stress door online samenwerken

Daar komt volgens de HCM Strategy Director van Oracle nog iets bij, namelijk dat medewerkers door de crisissituatie werk en privé minder krampachtig willen scheiden. “Je hebt nu continu online meetings, waarbij collega’s vanuit hun thuisomgeving deelnemen. Dat betekent dat er af en toe kinderen in beeld komen of zoals ik pas zag bij een deelnemer een kat in beeld kwam die op het toetsenbord ging liggen.

“Dat gebeurt nu gewoon. Je gaat daardoor meer van elkaar accepteren. Medewerkers gaan zien dat er ruimte is voor de informele aspecten van deze manier van werken, kunnen daardoor meer ontspannen en ervaren minder stress.”  

Medewerkers gaan zien dat er ruimte is voor de informele aspecten van deze manier van werken

Caers spreekt ook van de ‘burcht-cultuur’ die is gaan heersen. “We voelen dat ons bedrijf in het voortbestaan wordt bedreigd”, stelt de Belgische hoogleraar, auteur en HRM-expert. “We gaan dus sámen die verdediging in. En met bescherming van de organisatie als doel, geeft hard werken juist voldoening. We moeten van hard werken geen taboe maken, want het is, zeker in deze tijden, juist iets positiefs.

“Wat we nu ook zien; wanneer je als bedrijf, als werkgever, in het verleden altijd goed voor je mensen hebt gezorgd, gebeurt dat nu omgekeerd. Sterker nog: uit onze onderzoeksresultaten blijkt zelfs dat de tevredenheid over de baas en de leidinggevende onder medewerkers is toegenomen.”

Technologie en 'job crafting'

Een andere belangrijke vraag is welke rol technologie bij dit alles kan spelen. Volgens Caers is de zelfstandigheid van de medewerker en de ruimte om zelf te bepalen hoe hij zijn taken het beste kan indelen en uitvoeren essentieel. Dat noemt hij ‘job crafting’. Technologie is hiervoor niet alleen een voorwaarde, volgens Lausegger speelt technologie hierbij een heel grote rol. 

“Als je ziet wat we in organisaties nu allemaal kunnen met behulp van AI, hoeveel processen nu digitaal verlopen, waarvoor we vroeger alles op papier deden. Daar zijn de laatste jaren cloud-toepassingen nog bijgekomen. Die technologische ontwikkeling blijft doorgaan en organisaties, HR-afdelingen en medewerkers steeds weer nieuwe mogelijkheden bieden.

Thuiswerken kan, maar hoeft niet per definitie langdurig of blijvend te zijn

“De crisis laat zien dat organisaties die daarin geïnvesteerd hebben nu een grote voorsprong hebben. CHRO’s zijn nu aan zet om daarin serieus keuzes te maken voor de nabije toekomst. Daarmee maken zij de organisatie en de medewerkers beter in staat een volgende crisis goed het hoofd te bieden. En ze geven zichzelf meer ruimte om met de HR-strategie bezig te zijn,” aldus Lausegger. 

Caers wil zich niet wagen aan harde uitspraken over de nieuwe werkelijkheid, daar waar het om werken gaat. “Het is best mogelijk dat we later toch weer ‘gewoon’ naar kantoor gaan. Thuiswerken kan, maar hoeft niet per definitie langdurig of blijvend te zijn. Vraag is natuurlijk of mensen nog wel massaal naar die oude werkplek wíllen, na afloop van deze crisis. Tja, het nieuwe normaal? Laten we nou vooral even afwachten.”