Door: Jancees van Westering

Tijdens een webinar voor alumni van het leiderschapsprogramma CALL, brak zorg-ethicus professor Andries Baart een lans voor deze term.  Die staat voor vervanging van één duidelijk, consequent uitgevoerd beleid door een reeks van kleine besluiten. Daarbij ga je telkens na hoe een en ander uitpakt om vervolgens weer een klein besluit te nemen. En steeds zou je daarbij aldus Baart de vraag moeten stellen ‘wat verstandig en menslievend is’.

Geldt voor onze wereld sowieso niet dat hij te complex is voor eenmalig vastgestelde en consequent uitgevoerde plannen? 

Bij een crisis als corona zijn we veroordeeld tot doormodderen: vanwege het feit dat we te maken hebben met zoveel onzekerheden dat je simpelweg niet toekomt aan een helder en eenduidige aanpak. Je kunt niet anders doen dan door trial and error verder zien te komen. Intussen is het de moeite waard om je af te vragen of voor doormodderend leiderschap straks geen bredere toekomst is weggelegd. Geldt voor de wereld waarin wij leven sowieso niet dat hij te complex is voor eenmalig vastgestelde en consequent uitgevoerde plannen?

Weinig ballen

Obstakel voor een carrière van doormodderend leidinggeven vormt dat zowel het begrip als het woord doormodderen weinig ballen heeft. Terwijl je van een leider een forse dosis stevigheid, helderheid en duidelijkheid verwacht. Hoe kan je anders volgers inspireren en vertrouwen geven?
Daar staat tegenover dat het voorvoegsel ‘door’(modderen) associeert met volhouden.

En dat het bestrijden van de crisis of de oplossing van een probleem uiteraard wel een helder en eenduidig doel is. Doormodderen vormt in wezen het antwoord op het gegeven dat wij in een complexe, onvolmaakte wereld leven. In zo’n wereld kan je het beste opereren door regelmatig te checken of je nog wel op de goede weg bent en bij te sturen zodra blijkt dat nieuwe feiten in een andere richting wijzen.

Terugkomen op een eerder ingenomen standpunt of besluit kan gemakkelijk tot gezichtsverlies leiden

Doormodderen: dat verhoudt zich slecht tot de zekerheid en het zelfvertrouwen dat je van een sterke leider verwacht. Terugkomen op een eerder ingenomen standpunt of besluit kan gemakkelijk tot gezichtsverlies leiden. Om dat te voorkomen ligt de verleiding op de loer om signalen te negeren – of weg te redeneren – zodra die erop wijzen dat je op de verkeerde weg bent. Een sterke leider ontleent zijn status immers aan de pretentie – en de gekoesterde verwachting – dat hij/zij steeds de juiste dingen doet.

Bescheiden

Je mag ervan uitgaan dat managers, die narcistische trekken vertonen, moeilijk in staat zullen zijn om doormodderend leiding te geven. Maar welke eigenschap heb je dan wel nodig voor doormodderend leiderschap? Heel duidelijk: succesvol doormodderen draait om bescheidenheid: dat je beseft – en accepteert! – dat je in een complexe, onvolmaakte wereld leeft, dat je lang niet alles zelf kunt weten en dat er steeds weer een nieuwe werkelijkheid kan ontstaan.

Doormodderen stelt daarbij ook eisen aan de volgers. Die zullen in staat moeten zijn om met onzekerheid te leven. En die bescheidenheid van hun doormodderende leiders moeten delen: dat betekent afscheid nemen van de illusie dat de wereld eenvoudig in elkaar zit met overzichtelijke vijanden die je eenvoudig kunt bestrijden. In onzekere tijden blijken veel volgers echter liever te kiezen voor de schijnzekerheid van een sterke leider, al dan niet met narcistische trekken.

Toeslagenaffaire

Als toets voor doormodderen tenslotte de vraag: zou het ongekende onrecht van de toeslagenaffaire hebben plaatsgevonden als betrokkenen de kunst van doormodderend leidinggeven hadden verstaan? Alle reden om aan te nemen dat het nooit zover was gekomen: ambtenaren en politici zouden zich minder hebben vastgebeten in een ontworpen wet en een nu eenmaal vastgesteld beleid. Signalen zouden eerder zijn opgepakt en verwerkt tot nieuwe, kleine besluiten: verstandig en menslievend.

Signalen zouden eerder zijn opgepakt en verwerkt tot nieuwe, kleine besluiten: verstandig en menslievend

Het woord doormodderen mag dan weinig weghebben van heroïsch leiderschap. Daar staat tegenover dat je met zo’n stijl van leidinggeven kunt voorkomen dat er grote fouten worden gemaakt. Zo is doormodderen toch eerder een teken van kracht dan van zwakte. Omdat doormodderende leiders de moed opbrengen om hun/haar eigen gelijk te relativeren en open te staan voor signalen die in een andere richting wijzen. De conclusie ligt voor het oprapen: doormodderend leiderschap staat voor sterk leiderschap!