Door Ruurd Baane, partner en organisatieadviseur bij Bright & Company

Onlangs reed ik langs een billboard waarop te lezen was: ‘Eerst de mens, dan het geld’. Ik werd erdoor getriggerd. Wat zouden ze daarmee bedoelen? Was het een nieuwe theatervoorstelling? Of een film? Thuis zocht ik het op.

“Waardecreatie realiseren vanuit menselijk potentieel is niet kiezen voor de makkelijke weg”

Het bleek een campagne te zijn van een grootbank. De gedachte was dat veel klanten – en met name jongeren – zich als een nummer behandeld voelen door banken. Er is weinig vertrouwen dat banken zich in hen verdiepen als persoon. En dat zou toch niet de bedoeling moeten zijn. Daarom ging het roer om en kwam er een nieuwe strategie: “bankieren met de menselijke maat”.

Oog voor de mens achter de cijfers. Ik vind het een sympathieke en welkome insteek. En tegelijkertijd deed het bij mij wat alarmbellen rinkelen. Is het een diepgewortelde wens vanuit een mensgericht wereldbeeld? Of is het een uitgekiende marketingstrategie en een mooi laagje vernis terwijl als het eropaan komt rendement toch regeert.

Te ver doorgevoerde rationalisatie

Veel bedrijven maken rond personeel eenzelfde soort beweging. Meer voor oog voor de mens achter de medewerker. Steeds vaker wordt de ambitie uitsproken om de medewerker op één te zetten. Soms komt dit voort vanuit een humaan mensbeeld. Vaak is het een reactie op een te ver doorgevoerde rationalisatie, bureaucratisering of (financieel) prestatie-gedreven cultuur.

Of gewoon als reactie op een tekort aan goed personeel. Waar het ook vandaan komt, het klinkt als een aantrekkelijk en aanlokkelijk perspectief. De employee experience als vliegwiel voor betrokkenheid en bevlogenheid. Immers: blije medewerkers zijn productieve medewerkers en zorgen voor blije klanten.

Mooie intenties maar ook hier geldt: het valt of staat bij de toepassing in de praktijk. Want als het erop aankomt, staat de mens dan echt centraal? Tussen zeggen en doen zit vaak nog een wereld van verschil. Want we beweren wel dat mensen de belangrijkste asset zijn, maar tegelijkertijd robotiseren en automatiseren we arbeidskracht waar mogelijk weg.

Persoonlijke targets

We zeggen dat betrokkenheid en loyaliteit van mensen belangrijk zijn, maar tegelijkertijd leggen we risicodragerschap en zelfredzaamheid bij mensen zelf neer. We zeggen dat gemeenschapszin en samenwerking vanuit een gezamenlijke ambitie belangrijk is, maar tegelijkertijd sturen we medewerkers aan op individuele verantwoordelijkheid en persoonlijke targets.

We bieden teams autonomie om vanuit vakmanschap de goede dingen te doen, maar tegelijkertijd leggen we steeds meer regulatie, compliance en controle van bovenaf op. We weten op basis van data en onderzoek steeds meer over wat goed en gezond is voor mensen, maar tegelijkertijd blijft het niveau van stress en verzuim stijgen. En we zeggen wel dat iedereen ertoe doet, maar tegelijkertijd voelen velen zich langs de zijlijn staan of er niet helemaal bij horen.

“De reflex is uiterst hardnekkig om (financiële) performance op korte termijn centraal te stellen”

Mijn beeld is dat er een brede wens en ook urgentie wordt gevoeld om op zoek te gaan naar een nieuw perspectief in organisaties. Een perspectief waarin mensgerichtheid een grotere plek in neemt. Maar echt organiseren vanuit menselijk perspectief is makkelijker gezegd dan gedaan. De reflex is uiterst hardnekkig om (financiële) performance op korte termijn centraal te stellen.

Kortzichtig geredeneerd

Daar zijn de prikkels al decennialang op gericht. Maar durf je als top van de organisatie daadwerkelijk te kiezen voor de insteek: “eerst de mens, dan de omzet”? Waardecreatie realiseren vanuit menselijk potentieel is niet kiezen voor de makkelijke weg. Vaak wordt er naar HR gekeken om hier beleid op te maken. Maar dat is te kortzichtig geredeneerd. Alsof je de marketingafdeling van een grootbank verzoekt om een nieuwe strategie te bedenken.

De vraag is of de beslissers en aandeelhouders in essentie bereid zijn om te kiezen voor het pad van vernieuwing. Het betekent loskomen van vaak diepgewortelde overtuigingen over geld verdienen, groei realiseren, en het doorbreken van ingesleten patronen op het gebied van organiseren, (aan)sturing en cultuur. Als je daartoe niet oprecht bereid bent, dan is blijft het bij een instrumentele insteek. Ofwel een vlag op een modderschuit.

Ruurd Baane is als partner verbonden aan Bright & Company | HR Strategy en adviseert nationale en internationale ondernemingen hoe met Human Resources Management een échte bijdrage aan organisatieambities kan worden geleverd. Hij is onder meer auteur van het Het nieuwe werken ontrafeld, genomineerd als Managementboek van het jaar 2011.