Gezondheid is: investeren in herstelvermogen

Hoe blijf je fysiek en mentaal gezond als je constant het uiterste van jezelf vraagt? Tijdens de CHRO Day 2019 in Business & Golf Club The Duke in Nistelrode gaven de oud hockey-international en de wetenschapper hierop hun visie op uitnodiging van Kröller Boom. Teun de Nooijer vertelt op basis van 25 jaar ervaring in de topsport hoe hij gedurende zijn carrière in staat is geweest om op het hoogste niveau te presteren.

Rosanne Warmerdam, biomedisch wetenschapper en medeoprichter van het Living Life Lab, gaat dieper in op de effecten die onze dagelijkse gedragskeuzes hebben op de fysiologische systemen in ons lichaam. Het verhaal van Teun en Rosanne laat zien dat het de kleine dingen die we dagelijks doen op de wat langere termijn de grootste impact kunnen hebben.

Kwaliteit van het herstelvermogen

Warmerdam stelt de vraag wat gezondheid eigenlijk is. De traditionele definitie daarvan is afwezigheid van ziekte in welke vorm dan ook. Dat zou betekenen dat je eigenlijk zelden gezond bent, want iedereen heeft altijd wel een of meer klachten, mentaal of fysiek. Tegenwoordig hanteren internationale gezondheidsinstituten daarom een andere definitie van gezondheid, die kijkt naar de kwaliteit van het herstelvermogen van mensen.

Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt volgens Warmerdam dat gezondheid voor 20 procent genetisch bepaald is en voor 80 procent het gevolg is van gedrag. Dat betekent dat we onze gezondheid grotendeels zelf kunnen beïnvloeden door ons gedrag. Dat wordt gesteund door nieuw wetenschappelijk inzicht over de genen. Die zijn geen statisch gegeven maar een dynamisch systeem. Zo kan gezond gedrag – hoe eenvoudig ook – op termijn genen “aan” en “uit” zetten zolang we dat gedrag maar consequent volhouden.

Constant aan staan een van de grootste uitdagingen

Dat betekent dat de individuele gezondheid voor een belangrijk deel bepaald wordt door het inzetten van ons vermogen om te herstellen van stress en inspanning. “Het opladen van de batterij is cruciaal voor een goede gezondheid,” aldus Warmerdam. Zij ziet het nemen van rustmomenten in een tijdperk waarin we continu prikkels krijgen en constant aan staan als een van de grootste uitdagingen.

Zij onderscheidt vier domeinen waarop we geregeld moeten opladen:

1. fysiek: beweging, voeding, slaap;
2. geestelijk: denken, mindset, stress of ontspanning;
3. emotioneel: gevoelens, ervaren, communiceren;
4. zingeving: een hoger doel hebben, daaraan kunnen bijdragen/kunnen toepassen.

Geen sport, laat staan topsport

Ter illustratie haalt zij een onderzoek aan dat eerder gepubliceerd is door National Geographic en waarin gezocht is naar leefgemeenschappen waarin mensen gezond oud worden: de zogenoemde blue zones. De leefstijlen in deze gemeenschappen – die verspreid liggen over alle continenten, maar relatief dicht bij de evenaar – hebben een aantal kenmerken gemeen.

Onder meer:

• het hebben van natuurlijke beweging: geen sport, laat staan topsport;
• het hebben van een gemeenschappelijk levensdoel;
• geregeld ontspannen om de dagelijkse stress te onderbreken: bijvoorbeeld dagelijks uitgebreid eten met je familie;
• matig eten: bij 80 procent voldaan stoppen.

Goede dagelijkse routines hebben volgens Warmerdam dan ook veel invloed op de genendynamiek in het lichaam.

Nadruk altijd op klinkende prestaties

Teun de Nooijer won in zijn carrière met het nationaal hockeyteam tien maal goud op wereldniveau en Europees niveau en zette in 2013 een punt achter zijn bestaan als hockeyprof. Voor hem betekende topsport niet zozeer talent hebben, maar vooral een leefstijl.

“Had ik de kennis waar Rosanna mee komt maar eerder gehad. Dan had ik bepaalde dingen nog beter kunnen aanpakken,” zegt De Nooijer. Topsport is ongezond, het zet je lichaam onder grote druk, legt hij uit. Bij succesvolle topsporters wordt de nadruk altijd gelegd op de klinkende prestaties, maar er is zeker ook een keerzijde met vele nadelen.

Een geoliede machine worden

De Nooijer vertelt hoe hij en zijn teamgenoten als topsporters altijd intensief bezig zijn geweest met trainen, kracht en fysieke gezondheid en teambuilding. Om als Nederlands team een geoliede machine te worden was een traject nodig van meerdere jaren. De Nooijer vertelt dat de bondscoach de spelers een persoonlijkheidstest liet doen om hun profielen helder te krijgen.

Daarover bestond een behoorlijke scepsis binnen de groep. Maar uiteindelijk zorgde dit er juist voor dat ze elkaar veel beter leerden kennen en efficiënter gingen samenwerken. Bijvoorbeeld doordat zij elkaar in cruciale spelsituaties beter aanvoelden en op elkaars gedrag konden anticiperen, aldus De Nooijer.

Elke medewerker aan het begin van de dag een screening

Ook het opladen van de batterijen en een goede balans tussen inspanning en ontspanning krijgen veel aandacht bij het hockeyteam. De Nooijer vertelt dat je aanvankelijk alleen gericht bent op fitter worden door meer en meer te trainen. De spelers worden daarbij fysiek gemonitord, onder meer met sensoren.

Tot zijn verbazing wordt hij er op een dag tijdens een training uit gehaald en naar huis gestuurd, omdat hij zich fysiek te veel heeft ingespannen en zijn lichaam op dat moment ondermijnt. Hij moet een paar dagen rusten. De Nooijer: “Eigenlijk zou elke medewerker aan het begin van de dag zo’n screening moeten hebben: ben je vandaag fit genoeg voor je werk? Zo nee, dan kom je er niet in en ga je naar huis.”

In januari 2012, een halfjaar voor aanvang van de Olympische spelen in Londen, werd De Nooijer, samen met strafcornerspecialist Taeke Taekema, aanvankelijk niet opgenomen in de selectie van het Nederlands team door bondscoach Paul van Ass. Hij wordt alsnog opgenomen en tijdens het toernooi speelt hij in de finale tegen Duitsland zijn 453e en laatste interland.

Purpose

Dit ‘slechtnieuwsgesprek’ met de bondscoach zag De Nooijer zelf vooral als een prikkel, vertelt hij: “Ik had nog een laatste kleine kans om een plek in die selectie te krijgen. Naar mijn overtuiging kon ik als ervaren international binnen dat team van overwegend jonge en technisch begaafde spelers de rots in de branding zijn in de hectiek van een Olympisch toernooi. Dat was op dat moment mijn purpose.”