Door: Mischa Selis en Maarten van Beek

De dagen worden korter. Minder uur daglicht van een mindere sterkte kan onze biologische klok ontregelen. We slapen meer en staan moe op. Bewegen o Onze stemming wordt somber, onze gedachten negatief en we reageren prikkelbaar. We kunnen ons niet concentreren en onze productiviteit neemt af. 

Welzijn is onze belangrijkste arbeidsvoorwaarde geworden

Thuiswerken door corona zal deze klachten doen toenemen. Door het gebrek aan licht op ons netvlies wordt in de pijnappelklier het hormoon melatonine te vroeg en te veel aangemaakt. We gaan meer en suikerrijk eten. Bij ongeveer twee procent van de mensen ontstaat een winterdepressie, waarvoor zij behandeling nodig hebben. Maar een veel grotere groep wordt somberder, minder energiek en minder productief.

Naar buiten gaan

Op het moment dat de zomertijd weer ingaat, zijn er echter meer hartaanvallen en verkeersongelukken. Onze biologische klok sluit het beste aan bij de wintertijd. Paradoxaal genoeg helpt het om op tijd op te staan en naar buiten te gaan. ’s Ochtends zit er relatief veel blauw in het licht, waardoor melatonine wordt afgebroken. Bij voorkeur niet naar buiten om in de auto te stappen, maar om ons bloot te stellen aan daglicht. 

Werkgevers kunnen hun medewerkers motiveren om naar hun werk te fietsen of het laatste deel te wandelen. Of als je vanuit huis werkt: maak een frisse ochtendwandeling of breng op de fiets de kinderen naar school. Idealiter zijn we minimaal twee uur buiten tussen zonsopgang en zonsondergang. Voor een optimale gezondheid hebben we zelfs alle lichttemperaturen gedurende de dag nodig.

Werken in nachtdiensten is door ontregeling van de biologische ongezond en leidt tot een groter risico op kanker. Als blootstelling aan daglicht geen optie is of onvoldoende effectief, kunnen daglichtlampen ingezet worden voor behandeling.

Kalmerende factoren

Tegen deze achtergrond is het goed dat er steeds meer aandacht komt voor een gezonde en natuurlijke werkomgeving. Naast het optimaal gebruik maken van daglicht zijn dan ook andere kalmerende factoren van belang, zoals uitzicht op natuur, planten, rust en frisse lucht. Mensen verschillen in hun chronotype (slaapgedrag). Werkgevers doen er goed aan om werknemers de vrijheid te geven hun werk in te richten volgens hun natuur. 

Werkgevers doen er goed aan om werknemers de vrijheid te geven hun werk in te richten volgens hun natuur

Dan kan licht gebruikt worden om prestaties te verbeteren, zoals bijvoorbeeld topsporters dat tegenwoordig doen. Zij experimenteren onder meer met speciale lichtbrillen. In de ochtend zien ze door de bril fel blauw led licht. In de avond dragen ze een bril met oranje lenzen, die het blauwe licht uit de omgeving filtert. Met deze lichtbrillen vallen ze sneller in slaap en rapporteren ze een betere slaapkwaliteit.

Jetlagbril tegen winterblues

Op de werkvloer zie je meer een meer vergelijkbare initiatieven. Zo zijn er bedrijven die aan hun medewerkers die veel internationaal reizen een zogenaamde jetlagbril aanbieden. Deze bril is qua techniek gebaseerd op de sportbril. Met de ingebouwde led-lampen wordt het biologische ritme gesynchroniseerd met de plaatselijke tijd van de bestemming waardoor je een jetlag voorkomt. Maar tijdens de lockdown, zonder internationale reizen, kan de bril ook de bekende winterblues tegengaan.

Bij een grote Nederlandse verzekeraar en ook bij organisaties met 24-uursdiensten, wordt al meerdere jaren geëxperimenteerd met biodynamische plafondverlichting. Op een aantal afdelingen zijn de normale plafondlampen vervangen door exemplaren die de biologische effecten van daglicht in een kunstmatige verlichtingsomgeving nabootsen. 

Lichtere zomermaanden 

De kleurtemperatuur en intensiteit van het licht verandert gedurende de dag, waarbij in de ochtend het licht helderder en witter is en ’s avonds wat warmer en minder intensief. Uit onderzoek blijkt dat dit vooral in de winterperiode wordt gewaardeerd. Tijdens de lichtere zomermaanden werd er geen positief effect gerapporteerd.

Maar gelukkig kan het ook allemaal veel simpeler. Stimuleer als bedrijf vooral dat je mensen regelmatig naar buiten gaan. Ook vanuit de home office. Voer een telefoon-, Zoom- of Teams- gesprek wandelend. Doe eens een powernap tijdens je werkdag, niemand die het ziet als je vanuit huis werkt! En plan naast het werk voldoende tijd in om te sporten, gezond te eten en aandacht te geven aan de mensen die je liefhebt. Op deze manier is het voor de meeste mensen ook zonder futuristische biodynamische brillen haalbaar om vrij van winterblues de lente te halen.

Welzijn is onze belangrijkste arbeidsvoorwaarde geworden. HR moet hier onverminderd in investeren.

Fotografie: Anko Stoffels

Mischa Selis en Maarten van Beek schrijven regelmatig op persoonlijke titel columns voor CHRO Magazine en CHRO.nl. Een psychiater en een HR-directeur die op hun eigen wijze hun visie geven op leiding geven aan mensen in tijden van globalisering, neoliberale economie en digitalisering.