Het belang van vertrouwen

Helaas heerst binnen veel te veel organisaties een angstcultuur. Die is niet alleen funest voor het werkgeluk van medewerkers, maar staat ook innovatie en zelfs het normale functioneren van organisaties in de weg.

Het probleem beperkt zich niet tot bepaalde beroepen of sectoren. Een kleine greep uit de nieuwsartikelen van de afgelopen maanden: ‘Angstcultuur en intimidatie bij callcenter Amsterdam’, ‘Midden-Drenthe maakt rapport over angstcultuur toch openbaar’ en ‘Angstcultuur op ministerie Justitie en Veiligheid’.

Intimidatie en machtsmisbruik

Zelfs binnen de academische wereld – waarvan je toch hoopt dat mensen er in een serene rust wetenschap mogen bedrijven – bleek in mei dat vier op de tien medewerkers er lijdt onder pesten, machtsmisbruik, het achterhouden van informatie of (seksuele) intimidatie. Dat blijkt uit onderzoek door de vakbonden FNV en VAWO (Vakbond voor de Wetenschap) onder ruim duizend universiteitsmedewerkers.

Een angstaanjagend hoog percentage universiteitsmedewerkers heeft naar eigen zeggen te maken met intimidatie of machtsmisbruik (39%), roddelen (48%), het bewust achterhouden van informatie (46%), uitsluiting (37%) of ongelijke behandeling (29%).

Uitstroom van hooggekwalificeerde wetenschappers

Waar komt zo’n angstcultuur vandaan? Er zijn – in het geval van de academische wereld – vier factoren die daarvoor zorgen: het sterk hiërarchische karakter van de academie, de hoog competitieve en individualistische cultuur, het onvoldoende aanpakken van wangedrag en het – al dan niet gedwongen – zwijgen van de slachtoffers. Dat staat in een rapport (pdf) op basis van 53 cases van wangedrag en intimidatie.

Het merendeel van de respondenten (73 procent) uit het vakbondsonderzoek noemt daarnaast ‘slecht leiderschap’ als belangrijkste oorzaak van hun sociaal onveilige werkomgeving.

Volgens de auteurs van het bovengenoemde rapport zijn de gevolgen van deze angstcultuur groot. Niet alleen privé, maar ook op het professionele vlak. “Slachtoffers en hun collega’s zijn niet in staat het werk af te leveren dat zij wel zouden hebben gekund onder veiliger omstandigheden. Ook ontstaat er een uitstroom van hooggekwalificeerde wetenschappers.”

Vertrouwen

De situatie in de academische wereld laat zien hoe belangrijk sociale veiligheid en vertrouwen zijn binnen organisaties. In een sociaal onveilige omgeving kan de bijdrage van medewerkers significant afnemen. Terwijl een hoge mate van vertrouwen zorgt voor positieve resultaten op de werkvloer: een positieve werksfeer, minder stress en een lager verloop. Dat weten we uit meta-analyses van de feedbackcijfers die we afgelopen decennia bij organisaties ophaalden.

Het is dus van belang om te weten hoe het met het vertrouwensklimaat binnen je organisatie is gesteld, en ook hoe je dat kunt versterken.

Vertrouwensscan

Uit de wetenschappelijk literatuur blijkt dat vertrouwen rust op drie pijlers: competentie, welwillendheid en integriteit.

1. Competentie

Medewerkers moeten kunnen vertrouwen op elkaars capaciteiten.

‘Joris is betrouwbaar, omdat hij goed is in zijn werk.’

2. Intentie

Ook een goede intentie is belangrijk.

‘Joris is betrouwbaar, omdat hij een goed mens is.’

3. Integriteit

Maar misschien nog wel het belangrijkste is integriteit: je kunt alleen op je collega’s bouwen als je weet dat ze eerlijk zijn en handelen vanuit sterke morele principes.

‘Joris is betrouwbaar, omdat hij zijn beloftes nakomt.’

Deze drie componenten zijn alledrie belangrijk voor vertrouwen. En ze zijn van toepassing op maar liefst drie niveaus: in het management, de organisatie en tussen collega’s. Daarom meet Effectory meet bij een uitgebreide vertrouwenscan alle componenten op alle niveaus.

Vertrouwen als voorwaarde voor succes

Vakbonden FNV en VAWO roepen op tot het instellen van een onafhankelijke klachtencommissie en een speciale ombudsman of -vrouw binnen universiteiten. Intimidatie en ander wangedrag moet je inderdaad nooit tolereren. Slachtoffers en getuigen moeten wantoestanden bovendien laagdrempelig en veilig kunnen melden. Maar daarmee ben je er nog niet.

Je zult ook moeten werken aan vertrouwen. Data-analyses van onze medewerkersonderzoeken door de jaren heen laten zien dat de bevlogenheid van medewerkers positief beïnvloed wordt door een prettige werksfeer.

Bevlogenheid is een van de belangrijkste motoren voor succes: bevlogen medewerkers zijn energieker, mentaal weerbaarder, meer betrokken, productiever en meer geïnspireerd.

Dat maakt vertrouwen en sociale veiligheid op de werkvloer zo belangrijk. Niet alleen omdat je graag wil dat medewerkers gelukkig zijn, maar ook om ervoor te zorgen dat je organisatie kan functioneren, vernieuwen en floreren.