Onderzoek UvA: het vermogen om ‘regels te buigen’ maakt leider aantrekkelijker

Een beetje buiten de gebaande paden treden, wordt door veel mensen gewaardeerd en zelfs gezien als een uitstekende leiderschapskwaliteit. Regelbuigers, zo noemt onderzoekster Astrid Homan van de Universiteit van Amsterdam de leiders die dit talent inzetten in de organisatie.

Als het ‘regelbuigen’ doorslaat in ‘regelbreken’, is het gedaan met de support van medewerkers

Ze weten de mazen in de regels prima te vinden en zo te buigen dat ze hun besluiten er net doorheen kunnen duwen, zonder dat ze de regels overtreden. Een talent dat bij leiders hogelijk wordt gewaardeerd, zo ontdekte organisatiepsycholoog Homan op basis van onderzoek dat ze samen met collega’s uitvoerde.

Mensen werken graag onder een regelbuiger, vooral als ze in een competitieve omgeving werken. In zulke omgevingen hebben medewerkers zelfs liever een regelbuiger als leider dan een baas die zich keurig aan de regels houdt.

Maar als het ‘regelbuigen’ doorslaat in ‘regelbreken’, is het gedaan met de support van medewerkers. Zelfs in een competitieve omgeving werken medewerkers niet graag onder een regelbreker, iemand die de regels voluit tart of terzijde schuift.

Verschil tussen letter en geest van de wet

In haar recent gepubliceerde onderzoek maakt Homan onderscheid tussen deze twee categorieën mensen binnen organisaties: regelbuigers en regelbrekers. Dat onderscheid is niet altijd makkelijk te maken, erkent Homan. Volgens haar  is het verschil tussen beide het best uit te leggen als het verschil tussen de letter en de geest van de wet.

Regelbuigers houden zich officieel wel aan de regels, maar handelen niet volgens de geest daarvan

Regelbrekers houden zich simpelweg niet aan de wet: ze breken de opgestelde regels. Dat is riskant, want verboden. Regelbuigers daarentegen houden zich officieel wel aan de regels, maar handelen niet volgens de geest daarvan, zo verduidelijkt Homan.

“Een regelbuiger gaat op zoek naar een manier om de regel te omzeilen, zonder hem te breken. Terwijl eigenlijk wel duidelijk is, dat dat niet overeenkomt met het achterliggende idee van de regel”, aldus Homan.

Regelbuigers in de praktijk

Ze geeft ook voorbeelden van regelbuigers. Charlene de Carvalho-Heineken bijvoorbeeld, dochter van de oprichter, grootaandeelhouder van het bierconcern en directeur van Heineken Holding. Door fiscale sluipweggetjes te vinden, slaagde de Heineken-telg erin om geen cent winstbelasting te betalen.

Van een wetsovertreding was geen sprake, laat staan dat er vervolging plaatsvond. Maar het is natuurlijk niet waar onze belastingwetten voor bedoeld zijn, aldus Homan.

“Ze krijgen iets voor elkaar dat vaak voordeel oplevert voor een grotere groep zonder dat ze daarvoor een strafbaar feit plegen”

Een ander voorbeeld van een regelbuiger in een competitieve setting is Elon Musk, oprichter van elektrische-autoproducent Tesla. Toen Tesla nog geen vergunning had om elektrische auto’s te verkopen, besloot Musk een loop hole in de wet te zoeken.

Hij kwam op het idee om peperdure abonnementen te verkopen – zo duur als een elektrische auto. Als welkomstcadeau kregen abonnees gratis een elektrische auto. Musk omzeilde zo succesvol de regels, zonder ze te breken.

Dominantie en prestige

Dat ondanks dit soort juridische streken regelbuigers als aantrekkelijke leiders worden gezien, komt volgens Homan omdat mensen leiderschap verbinden aan karaktereigenschappen als dominantie en prestige.

Dat is net een wat ander beeld dan wat er bestaat over de regelbreker: die wordt alleen gezien als dominant. De meer populaire regelbuiger geldt weliswaar ook als dominant, maar creëert meerwaarde voor de hele groep.

Homan: “Ze krijgen iets voor elkaar dat vaak voordeel oplevert voor een grotere groep zonder dat ze daarvoor een strafbaar feit plegen. Zo krijgen ze bijvoorbeeld iets grotere budgetten. Deze combinatie van eigenschappen zien mensen graag in een leider, liever dan alleen dominantie.”

Niet iedereen juicht

Toch wordt de regelbuiger niet overal met gejuich ontvangen. In omgevingen waar men veel moet samenwerken, is het vaak effectiever om regels te volgen in plaats van ze te verbuigen. Hier is wel waardering voor het prestige dat een leider vertegenwoordigt, maar de dominantie wordt in een coöperatieve omgeving minder gewaardeerd, zo legt Homan uit.