Hoe het aftreden van Frits van Eerd fors ingrijpt op het leiderschap van Jumbo

Begin maart maakte Jumbo bekend dat Frits van Eerd definitief aftreedt als topman. Al in september trad hij tijdelijk terug, na meer dan twintig jaar aan de top van het bedrijf te hebben gestaan.

Frits was zelf al tot het inzicht gekomen dat hij geen topman meer wilde zijn, nadat hij betrokken leek bij witwassen. Vijf dagen zat hij vast voor verhoor, maandenlang hing de verdenking hardnekkig om hem heen. Ton van Veen, de voormalig financieel topman, volgt hem definitief op.

Lot van familiebedrijven

Voor Jumbo kan de wisseling van de wacht grote gevolgen hebben. Nieuw leiderschap in familiebedrijven kan stormachtig verlopen, zo valt te lezen in NRC. Met name als de nieuwe leider niet uit de familie komt.

Volgens NRC treft dat lot vroeg of laat de meeste familiebedrijven. Uit onderzoek van de Erasmus Universiteit met BDO en Rabobank bleek in 2016 dat nog geen derde van de familiebedrijven de eerste generatiewisseling overleeft. Na drie generaties is dat nog drie procent.

Voor de familie kan de keuze voor een buitenstaander als leider een schok zijn. Het karakter van het bedrijf kan er grondig door veranderen, met name doordat de bedrijfscultuur wezenlijk anders wordt. Dat blijkt uit een studie naar de impact van familie-CEO’s. Een bestuursvoorzitter vanuit de familie die eigendom is van een bedrijf, wekt vaker positieve emoties op bij werknemers. Dit draagt bij aan vermindering van het verloop onder het personeel.

Dit onderzoek, onder leiding van Jochen Menges, docent aan de Universiteit van Zürich en de Cambridge Judge Business School, onderzocht bijna vijfhonderd bedrijven met en zonder familie-CEO’s. De studie verklaart de positieve impact van de familie-CEO door de sterke affiniteit die de leider heeft met de organisatie. Die betrokkenheid brengt de bestuursvoorzitter over op de organisatie.

Toekomst perspectief 

De vraag is wat het opstappen van de familie-CEO betekent voor de toekomst van Jumbo. Het bedrijf is al jaren in een felle concurrentiestrijd verwikkeld met marktleider Albert Heijn. Voor het eerst slaagde Jumbo erin om boven de tien miljard euro aan omzet te boeken. Maar tegelijkertijd veroverde Albert Heijn vorig jaar marktaandeel ten opzichte van Jumbo. Gaat Ton van Veen het roer bij Jumbo omgooien of laat hij zoveel mogelijk bij het oude.

NRC raadt de nieuwe CEO Ton van Veen het laatste aan. Veranderen door buitenstaanders ligt gevoelig bij familiebedrijven. Zelfs al zou dat zakelijk goed zijn. NRC schrijft dat de frisse blik en de kennis van buiten van een bestuurder van buiten een bedreiging kan zijn voor de familie. Dikwijls wil die de teugels niet loslaten. Soms doordat de oude bestuurder uit de familie aanblijft als commissaris of adviseur. Gaan veranderingen te snel, dan trapt de familie nog harder op de rem.

Vertrouwen winnen

Voor leiders van buiten is het daarom lopen op eieren. Ze overleven volgens NRC vooral als ze beseffen welke emoties en historie er spelen in de familie en dus ook in het bedrijf. Beslissingen die zakelijk alleszins verantwoord zijn, kunnen om allerlei redenen tegen het zere been van de familie zijn.

NRC adviseert de CEO van buiten een vorm van leiderschap waarin geen plaats is voor een groot ego. Grote veranderingen zijn taboe, zeker in de eerste tijd. Leiderschap van een nieuwe CEO van buiten de familie moet in het begin gaan over kleine besluiten, zo adviseert de krant. Daarmee win je het vertrouwen van de familie. Een persoonlijke agenda en bewijsdrang daarentegen vallen erg slecht bij familiebedrijven.