Door Jancees van Westering

Een hartstilstand werd Volkskrant-journalist Fokke Obbema bijna fataal. Pogingen om na zijn herstel te leven zoals hij dat daarvoor gedaan had, liepen vast. Hij ontkwam niet aan de noodzaak om tijd te nemen voor reflectie. Vervolgens verschoof zijn aandacht van politiek en economie naar vragen rondom zingeving.

Jancees van Westering is specialist in het organiseren van waardering en feedback in organisaties en auteur van het boek: Helemaal top, maar het kan nog veel beter!

Corona zorgt wereldwijd voor een vergelijkbare collectieve ervaring van kwetsbaarheid en onzekerheid. In combinatie met de noodzaak om op andere manieren te werken en contact te onderhouden. Terwijl de crisis nog volop woedt, begint ook al een stroom van reflectie op gang te komen: filosofen, psychiaters, opiniepeilers, theologen, politici, kunstenaars en economen houden ons voor dat deze collectieve bijna doodervaring de wereld blijvend zal veranderen. En dat we de lessen moeten leren die corona ons voorhoudt: anders leven, anders produceren, anders werken, anders waarderen, anders met elkaar omgaan…

Niets zou erger zijn dan op de oude voet doorgaan

– Indiase auteur en actievoerder Arundhati Roy in de Financial Times, 16 april 2020

Tegelijkertijd klinkt de roep om méér business as usual: straks moeten immers alle hands aan dek  om de platgelegde economie op gang te krijgen en ervoor te zorgen dat er weer geld kan worden verdiend. Zo wordt er in Frankrijk al onderhandeld over werktijdverlenging in het post-coronatijdperk.

Reflectie over wezenlijke innovatie versus noodzaak om bestaande zaken zo snel mogelijk weer op te pakken: elke organisatie zal met dit spagaat van eisen worden geconfronteerd. Zaak is daarbij om te voorkomen dat we straks –als wij elkaar de hand weer kunnen schudden- opgelucht  en blindelings doordraven op de bekende weg en het momentum voor verandering laten liggen. Vandaar mijn pleidooi voor een organisatie-brede corona debriefing, waarbij alle werknemers –en bij voorkeur ook de belangrijkste klanten!- worden betrokken.

Hobbels en verandering

Bij het skiën werd ik vaak nerveus als ik een hobbel moest nemen. Tot ik leerde dat je op zo’n hobbel  -en dankzij die hobbel!-  zonder extra inspanning van richting kunt veranderen.  ‘Hobbel corona’ dwingt ons na te denken over de essentie en biedt een unieke kans om gewenste en noodzakelijke veranderingen door te voeren.

Trendwatcher Lidewij Edelkoort, tijdens een interview in ‘Tegenlicht’(VPRO, april 2020):  “Het is niet zo dat deze crisis op zich voor verandering gaat zorgen; maar waar hij wel voor zorgt is dat dingen, die al een tijd lang in de lucht hangen, nu met kracht kunnen worden doorgezet!”

Denk aan duurzaam (lokaal, groen) produceren, geen energie verspillen aan dingen die niet nodig zijn, een betere verdeling tussen arm en rijk en sociale innovatie: meer aandacht voor mensen, minder voor het (grote)geld.

Corona debriefing voor organisaties

Reflectie over corona – wat hebben wij hier meegemaakt en wat gaan wij daarmee doen? –  gebeurt wereldwijd, via het platform van politieke partijen, maatschappelijke instellingen en internationale organisaties. Tegelijkertijd is het van belang om ook binnen de kring van je eigen organisatie of onderneming ervaringen te delen en plannen te maken. Via een op maat ontworpen combinatie van bijeenkomsten, online enquêtes, teamgesprekken.

Zo’n gezamenlijke exercitie genereert betrokkenheid, nieuw inzicht en energie om veranderingen door te voeren. Dan draait het om vragen als: Hoe geven wij ons werk meer betekenis? Wat zetten wij binnen onze organisatie of onderneming door en waar houden wij mee op? Hoe gaan wij met elkaar om? Wat waarderen wij nu meer en wat waarderen wij minder?

Veranderenergie maximaal gebruiken

Voorwaarde voor succes is dat alle stakeholders van een organisatie of onderneming bij ‘hun’ corona debriefing worden betrokken. En dat de optelsom van ervaringen en inzichten tot concrete aanbevelingen leidt. Om maximaal gebruik te kunnen maken van de ‘veranderenergie’ die een corona debriefing oplevert, is het belangrijk te weten welke veranderingen er precies ‘in de lucht hangen’, wat je als organisatie of onderneming graag zou willen en wat hoe dan ook noodzakelijk is om te kunnen overleven.

Wij hebben iets goeds kunnen doen met de ellende die ons is overkomen

Misschien vormt een organisatie-brede corona debriefing op zich al een sociale innovatie: het feit dat je gezamenlijk een ingrijpende ervaring deelt en iedereen de kans geeft om mee te bepalen wat de lessen zijn en hoe je verder wilt. Intussen hangt de impact van je debriefing af van de kwaliteit van de verslaglegging en de mate waarin de aanbevelingen – ‘post corona voornemens’ – serieus worden genomen.

De neiging van (nog meer) business as usual blijft op de loer liggen. Maar om de betrokkenheid van stakeholders vast te houden en een corona-kater te voorkomen is het noodzakelijk om nieuwe stappen te zetten. Zodat je samen achteraf vast kunt stellen: wij hebben iets goeds kunnen doen met de ellende die ons is overkomen.