“Meer genderongelijkheid hybride werken? Verplicht mannen en vrouwen tot evenveel kantoortijd”

Hoogleraar HRM and Organisational Psychology Karin Sanders schrijft voor CHRO.nl geregeld over haar werk als onderzoeker en wat haar als Nederlandse opvalt aan de Australische manier van doen en denken, die soms uiterst effectief en soms verrassend onpraktisch uitpakt. Een groot deel van het jaar woont en werkt zij aan de UNSW Business School, University of New South Wales in Sydney. 

Dat de coronapandemie invloed heeft (gehad) op de carrières van met name jonge mensen is algemeen bekend. Door het verplicht thuiswerken duurde het veel langer voordat nieuwe medewerkers op de hoogte waren van het ‘wel en wee’ van het bedrijf.

“In geval van een kleinere woning werd de slaapkamer tevens werkkamer voor ‘hem’, en was ook hier de keukentafel voor ‘haar’”

En ook kennismaken met collega’s gebeurde enkel virtueel en bleef als zodanig lange tijd formeel. Veel jonge, startende medewerkers hadden hierdoor lange tijd het gevoel ‘er niet echt bij te horen’.

Zo zijn er meer effecten van de pandemie die nader onderzoek verdienen. Wat weten we bijvoorbeeld van de invloed van de coronapandemie op de (carrière-)verschillen tussen vrouwen en mannen?

Hebben vrouwen de mogelijkheid gehad om de bestaande verschillen te verkleinen of zijn de verschillen tussen vrouwen en mannen in beloning en carrièremogelijkheden alleen maar groter geworden?

Tijdwinst

De coronapandemie heeft ons de afgelopen jaren allen op de één of andere wijze beziggehouden. Sommige medewerkers denken met veel plezier terug aan het verplicht thuiswerken en noemen in onderzoeken veelal de tijdswinst in reistijd die het hen opleverde.

Niet meer elke ochtend en eind van de middag onderweg zijn en al dan niet in de file staan, heeft veel mensen doen beseffen hoeveel tijd ze elke week onderweg waren. Ook de flexibiliteit om het werk door te kunnen schuiven naar de avond of het weekend wordt als voordeel van het verplicht thuiswerken genoemd.

Andere medewerkers benadrukken de nadelen van het thuis werken. Zij noemen het gemis van het contact met hun collega’s en het gemis van een duidelijke grens tussen thuis zijn en werk als nadelen van deze tijd. Ineens waren thuis en werkplek niet meer twee verschillende plekken, maar was het dezelfde plek geworden.

Twee slaapkamers

De problemen van het samenvoegen van thuis en de werkplek hebben in de eerste twee jaren van de pandemie met name voor vrouwen gespeeld. Het is alom bekend dat in de situatie van tweeverdieners in een huis of appartement met twee slaapkamers de echtgenoot de werk- of gastenkamer annexeerde, terwijl de echtgenote de keukentafel ter beschikking had.

In het geval van een kleinere woning werd de slaapkamer tevens werkkamer voor ‘hem’, en was ook hier de keukentafel voor ‘haar’. Dit betekende dat terwijl mannen een eigen ruimte hadden, vrouwen een ruimte hadden die op gegeven tijden ook weer lunch en dinner plek werd. Of wel: mannen hadden nog steeds een onderscheid tussen werk- en thuisplek, vrouwen zaten de hele dag aan dezelfde tafel.

In het geval de twee verdieners kinderen hebben die tijdens de pandemie thuis onderwijs genoten, leek het min of meer vanzelfsprekend dat de vrouwen verantwoordelijk werden voor dit thuis onderwijs. Het gebeurde immers allemaal aan ‘haar’ keukentafel.

“Zonder enige vorm van onderhandeling of overleg leken vrouwen en mannen zich in de klassieke sekse-stereotype patronen te storten”

Zelden heb ik de afgelopen jaren zoveel verhalen van vrouwelijke en mannelijke collega’s gehoord waarvan het ‘natuurlijk (of course)’ gehalte hoog was. ‘Natuurlijk heeft mijn man de werkkamer tot zijn beschikking want … zijn werk is belangrijker’, ‘… hij verdient het meest dus hij moet de meeste ruimte hebben om zijn werk goed te doen’, en ‘… hij heeft meer moeite om zijn werk goed te doen, en ik kan me beter aanpassen aan de nieuwe situatie’.

Zonder enige vorm van onderhandeling of overleg leken vrouwen en mannen zich in sekse-stereotype patronen te storten waaraan we zolang hadden gewerkt om ze te verminderen of op te lossen. Mannen waren door deze situaties in staat hun werk op een goede, of zelf betere wijze uit te oefenen.

Terwijl vrouwen moeite hadden om het werk elke dag op een goede wijze veelal met veel stress af te ronden. Dat moge duidelijk zijn. Ook duidelijk zijn de gevolgen in de promoties van vrouwen en mannen in de afgelopen jaren. Vrouwen leden veelal onder de pandemie, mannen werden er veelal beter van.

Hardnekkige verschillen

Er was lang goede hoop dat deze negatieve gevolgen voor vrouwen zouden verdwijnen toen het verplicht thuis werken werd opgeheven en vrouwen en mannen overgingen naar allerlei vormen van hybride en remote werkarrangementen. Niets lijkt echter minder waar.

Terwijl er nagenoeg geen duidelijke relaties kunnen worden gevonden tussen de kenmerken van medewerkers, zoals leeftijd, ervaring, en opleiding en hun voorkeuren voor een bepaalde vorm van hybride werken, blijken de verschillen in voorkeuren tussen vrouwen en mannen in dit opzicht hardnekkig.

“En diezelfde zichtbaarheid blijkt weer een belangrijk criterium voor een volgende promotie te zijn”

Terwijl de meerderheid van de medewerkers tegenwoordig kiest voor een werkarrangement van een aantal dagen op het werk en een aantal dagen thuis, zijn het de vrouwen die een voorkeur hebben voor twee dagen op het werk zijn en mannen een voorkeur hebben om drie dagen op het werk te zijn.

Is dit een belangrijk verschil? Nee, of in elk geval minimaal als het gaat om het werk goed uit te kunnen voeren, maar ‘ja’ als het gaat om zichtbaarheid op het werk. In drie dagen loop je nu eenmaal vaker tegen je leidinggevende aan dan in twee dagen. En diezelfde zichtbaarheid blijkt weer een belangrijk criterium voor een volgende promotie te zijn.

Gelukkig lig ik zelden wakker van mijn werk, maar soms lig ik wakker van de huidige patronen en voorkeuren van vrouwen en mannen in het hybride werken, en met name de gevolgen van deze patronen over vijf of tien jaar.

Verplicht naar kantoor

Net als in de meeste westerse landen lijkt het bereiken van gender balans in de hogere leidinggevende posities in Nederland nog steeds een issue. De huidige werkpatronen lijken niet mee te werken aan het bereiken van deze balans. Het tegenovergestelde lijkt het geval.

Hoewel ik geen voorstander ben van het verplichten van medewerkers om een aantal dagen op het werk aanwezig te zijn zou het voor de genderongelijkheid een oplossing kunnen zijn. Dus: “Vanaf nu is iedereen, vrouwen en mannen, drie dagen op het werk aanwezig”.