Impact technologie op banen in midden en hogere segment zal snel voelbaar worden

We leven momenteel in de vierde industriële revolutie. De eerste betrof de omschakeling naar stoomkracht, daarna volgde elektriciteit en vervolgens deed digitalisering zijn intrede. De vierde industriële revolutie betreft een combinatie van technologieën, waaronder robotisering, Big Data, the Internet of Things (IoT) en 3D-printing. “Dit zal grote impact hebben op businessmodellen en op de arbeidsmarkt”, aldus professor Henk Volberda van de Rotterdam School of Management, Erasmus Universiteit die namens het WEF dit onderzoek voor Nederland leidt.

Er is al veel geschreven over de sterke impact van nieuwe technologieën op de onderkant van de arbeidsmarkt. Een voorbeeld is een staalbedrijf waar de klant metaal online bestelt en de order vervolgens grotendeels automatisch wordt verwerkt. “Het menselijke ingrijpen wordt steeds verder beperkt”, aldus Volberda. “Maar kenniswerkers zijn zeker niet veilig. Ook voor banen in het midden- en hogere segment zullen de gevolgen snel merkbaar worden.”

Er zullen ook nieuwe banen ontstaan, denk aan robot-onderhoud. Maar het rapport stelt dat er wereldwijd meer banen verdwijnen in het midden en hogere segment dan dat er ontstaan: 2 miljoen nieuwe banen tegen een verlies van 7,1 miljoen banen, waarvan twee derde in kantoor- en administratieve banen.

Wanneer het gaat om administratieve en kantoorbanen wordt momenteel weliswaar groei verwacht, maar dit betreft vooral banen in de ICT. De recente ontslagrondes bij onder meer Rabobank en VIVAT maken duidelijk wat er in het middensegment echt aan de hand is. Bij banken is het al begonnen. Die verwachten zeker 30 tot 35 procent van hun omzet uit nieuwe activiteiten te moeten gaan halen. Ze investeren volop in fintech en hebben veel minder bemanning op kantoor nodig.

Een sector waar de impact van Big Data en slimme algoritmes eveneens groot zal zijn is de accountancy. Volberda: “Maak maar een rondje langs CFO’s, die zeggen het ook: ‘De accountant hebben we niet meer nodig over tien jaar.’ Die processen zijn dan volledig gedigitaliseerd en geautomatiseerd. Er is nog wel een derde partij nodig om vast te stellen of het goed is ingericht, maar dat hoeft geen private onderneming meer te zijn. Dit geldt overigens ook voor notarissen en advocaten.”

De consultancy zal ook niet ontsnappen aan de ontwrichtende gevolgen van technologie. ”Er bestaan al online consultancydiensten en dat zal alleen maar toenemen. Veel analyses kunnen makkelijk automatisch uit de organisatie worden gehaald worden. Hierdoor zijn daar geen consultants meer voor nodig. Er bestaat niet voor niets een McKinsey Solutions.”

Volgens het Future of Jobs rapport moet de overheid verantwoordelijkheid nemen voor innovatie in het onderwijs en volop inzetten op een sterke arbeidsgerelateerde scholing. Bedrijven wordt aangeraden om talentontwikkeling en omscholing te prioriteren en hier een actieve houding in aan te nemen. “Iedereen ziet deze trends, maar de versnelling blijft uit”, aldus Volberda. “HR-managers moeten snel inzetten op omscholing. Dat gebeurt nog onvoldoende. Tot 35 jaar zijn mensen goed opgeleid in Nederland, maar daarna investeren werkgevers nauwelijks meer.”

Terwijl de menselijke factor juist cruciaal zal zijn voor succes in de vierde industriële revolutie. De focus wordt vaak op de technologie gelegd, maar dat is onverstandig volgens de professor Strategisch Management & Innovatie. “Uber is niet zo succesvol vanwege de technologie, maar omdat ze een geweldig businessmodel hebben neergezet. TomTom heeft zijn taxi-app stopgezet, daar lag de focus vooral op de technologie. Investeren in technologie is niet voldoende. Hoe goed adapteren de medewerkers van banken met betrekking tot nieuwe fintech-toepassingen? Dat gaat om leiderschap, agilty en organisatievermogen.”

De vierde industriële revolutie blijkt ook een onevenredig grote negatieve impact op de economische vooruitzichten van vrouwen te hebben, met als gevolg dat de genderkloof groter lijkt te worden in plaats van af te nemen. “Daar zal HR-beleid op moeten inzetten”, aldus Volberda.

Tot slot zal de kenniswerker moeten beseffen dat hij/zij niet meer voor één baas werkt. Continue bijscholen hoort erbij. In 2020 zal gemiddeld meer dan een derde van het verlangde vaardighedenpakket voor de meeste beroepen bestaan uit vaardigheden die vandaag de dag niet als cruciaal voor de baan beschouwd worden. Zo zal het vermogen om te kunnen werken met Big Data van essentieel belang worden en zullen veel banen een hogere mate van cognitieve vaardigheden vereisen. “De vaste bezetting van bedrijven wordt kleiner”, besluit Volberda. “Je moet flexibel zijn en je voortdurend laten bijspijkeren. De verantwoordelijkheid daarvoor ligt ook bij de kenniswerkers zelf.”