CSU krijgt de prijs voor 'durf, daadkracht, duurzaamheid, doorzettingsvermogen en goed ondernemerschap'. Toch is het schoonmaakbedrijf – voortgekomen uit de in 1968 opgerichte eenmanszaak Cleaning Service Uden – op het eerste gezicht niet de meest voor de hand liggende kandidaat voor de Koning Willem I prijs, die het belang van (veer)krachtig ondernemerschap benadrukt.

Met behulp van gamification wordt iedereen binnen CSU getraind op het gebied van veiligheid

“Als schoonmaakbedrijf word je niet gezien als een innovatieve onderneming. Er wordt nogal eens gedacht dat we na de komst van de stofzuiger nauwelijks vernieuwingen hebben doorgevoerd, of het moest de introductie van het microvezeldoekje zijn”, erkent CEO John van Hoof. In werkelijkheid munt CSU (16.000 werknemers) juist uit in het innoveren op sociaal en technologisch vlak. “Daarom zijn we ook niet alleen trots op de toekenning van de prijs, maar herkennen we ons in de lof van de jury wat een opsteker is voor de hele schoonmaakbranche.”

Hoogopgeleide vluchtelingen

De sociale innovatie begint bij de instroom in het bedrijf. CSU staat niet alleen open voor mensen met een afgeronde opleiding of een schoonmaakvakdiploma. Zo'n 10 procent van de 16.000 schoonmakers die er werken zijn zoals dat heet 'mensen met afstand tot de arbeidsmarkt', van vluchtelingen uit landen als Syrië tot langdurig werklozen uit Amsterdam Zuidoost. Iedereen die in dienst treedt, krijgt een kans zich verder te ontwikkelen. Zo kunnen buitenlanders een Nederlandse taalcursus volgen. 

“Zeker voor hoogopgeleide vluchtelingen is dat een uitkomst: zij kunnen dan schoonmaakwerk verrichten als opstap naar ander werk, dat ze pas kunnen krijgen als ze het Nederlands onder de knie hebben.” 

Wie schulden heeft, kan begeleiding van een budgetcoach krijgen of wie fysieke of mentale klachten heeft, kan fysiotherapie of psychologische hulp krijgen. Dit wordt kosteloos door de onderneming aangeboden. Wie wil, kan een schoonmaakvakdiploma halen of managementopleidingen en doorgroeien om als objectleider een schoonmaakploeg aan te sturen of nog verder tot rayonmanager en tientallen medewerkers aansturen.

Allerlei nieuwe technologieën uit Californië waren rijp om toe te passen in ons eigen bedrijf

Ook de uitstroom naar andere bedrijven en sectoren is geregeld: CSU kan outplacementtrajecten financieren via de fondsen die de branchevereniging Schoonmakend Nederland daarvoor beschikbaar stelt. Sowieso is de schoonmaaksector overigens behoorlijk sociaal. 

Zo liggen de lonen voor schoonmaakwerk hoger dan voor laaggeschoold werk in andere sectoren zoals de retail en de horeca. Ook is branchebreed afgesproken dat als een schoonmaakbedrijf een contract verliest, de concurrent die de opdracht heeft binnengehaald de bestaande schoonmakers werk moet aanbieden. 

Smart schoonmaken

De laatste jaren heeft CSU ook technologische innovatie hoog in het vaandel staan, zeker na een bezoek van Van Hoof aan de Singularity University in Californië: “Daar zag ik dat allerlei nieuwe technologieën rijp waren om toe te passen in ons eigen bedrijf.” Vanaf 2017 heeft CSU de ene na de andere innovatie doorgevoerd. 

Zoals de invoering van een vorm van 'smart schoonmaken': schoonmaak op basis van algoritmen die werken met informatie die afkomstig is van sensoren die zijn geïnstalleerd in ruimtes van klanten van CSU. Niet alleen draagt het gebruik van sensoren bij tot betere schoonmaakprestaties, het verstevigt ook de positie van CSU bij z'n klanten – geen wonder dat Van Hoof de vergelijking met het 'Intel-inside' bij computers trekt. De sensoren registreren allerlei data over de bezetting, benutting en het comfort van een ruimte. 

Tabletcomputer raadplegen

Op grond hiervan kan automatisch een schoonmaakprogramma worden opgesteld. Schoonmakers kunnen dit programma op hun tabletcomputer raadplegen, zodat ze precies weten wanneer, waar en wat ze moeten schoonmaken en kunnen bovendien meldingen maken door bijvoorbeeld foto’s te uploaden. “Uiteraard kunnen ze naar bevind van zaken afwijken van het schema. Als ze dit invoeren, kan de software hier een volgende keer rekening mee gehouden. Het programma is dus zelflerend.” 

Bij veel klanten krijgen schoonmakers allerlei taken erbij waarvoor ze sociale vaardigheden nog hebben

Een variant hierop, vooral toegepast in sportcomplexen, congrescentra en andere grote ruimtes, is het volledig geautomatiseerd schoonmaken. Dat gebeurt met grote robots die zijn uitgerust met 360-graden camera’s en allerlei sensoren om de ruimte waar ze worden ingezet in kaart te kunnen brengen. Infrarood-sensoren voorkomen dat ze tegen mensen opbotsen. De robots werken dankzij data die wordt opgebouwd (vergelijk het met google cars) volledig autonoom.

Gamification 

Ook heeft CSU geïnvesteerd in 'virtual reality'. Alle schoonmakers hebben een VR-bril gekregen. Met behulp van gamification wordt iedereen binnen CSU getraind op het gebied van veiligheid. “Een heel interactieve en speelse manier om zo’n belangrijk thema onder de aandacht te krijgen. De nadruk ligt op het maken van fouten, daar leer je immers het meeste van. Via een game kun je bijvoorbeeld ontdekken wat er gebeurt als je de verkeerde schoonmiddelen door elkaar gebruikt.” 

Ook wordt de bril toegepast bij introductieprogramma’s voor werken in de leisure en bij grote events; zo kunnen schoonmakers met de bril op de sleutelkasten en de schoonmaakmiddelen lokaliseren. E-learning is ook een toepassing. “Denk aan het volgen van een hospitality-training. Bij veel klanten krijgen schoonmakers allerlei taken erbij waarvoor ze sociale vaardigheden nog hebben. In het openbaar vervoer bijvoorbeeld: schoonmakers worden om de haverklap aangeklampt door mensen die om reisinformatie verlegen zitten, zeker op de onbemande stations die tegenwoordig alomtegenwoordig zijn.”

Multifunctioneel 

Een laatste technologische innovatie is de in eigen beheer ontwikkelde 'hygiëne-haak', een multifunctioneel apparaat van wit plastic dat oogt als een soort uit de kluiten gewassen sleutelhanger. De haak kan worden gebruikt om een deurklink naar beneden te trekken zodat de deur opengaat, om hendels en schakelaars te bedienen en om touchscreen-knoppen van printers, koffiezetmachines, liften en andere apparaten in te drukken. Niet alleen de schoonmakers van CSU, maar ook het personeel van de klanten van het bedrijf maken er sinds kort gebruik van, in de hoop besmetting van het coronavirus te voorkomen.

We moeten van elke medewerker in kaart brengen wat hij voor ontwikkelingsmogelijkheden voor zichzelf ziet

Door alle technologische innovaties is het werk van de schoonmakers in de afgelopen jaren voornamelijk 'lichter, leuker en efficiënter' geworden, aldus Hoof. En de kwaliteit is alleen maar omhooggegaan. “Als de klant dat wil tenminste. Die bepaalt tenslotte hoe schoon hij het wil hebben. Wij kunnen daar vervolgens voor zorgen. Beter en in minder tijd dan vroeger.” 

Betekent dat dan niet dat mensen overbodig worden? Verdringt de techniek – de sensor, het algoritme, de robot – de mens niet? 
“Ik merk daar helemaal niets van. In de acht jaar dat ik hier werk is het aantal medewerkers bij CSU en onze zusterorganisatie, het thuiszorgbedrijf TZorg verdubbeld tot 26.000. Het is ons ook niet te doen om met minder mensen hetzelfde werk te kunnen doen, maar juist om meer mensen ruimte te geven om aanvullende diensten voor de klant uit te voeren op het vlak van hospitality bijvoorbeeld” 

Coronatunnel

Dit jaar heeft de coronacrisis deze groei van het bedrijf een slag toegebracht. “Dat kan ook niet anders. De omzet uit voor ons belangrijke sectoren als het openbaar vervoer, de evenementenbranche en de hotels is sterk teruggelopen. Daar stond een sterk toegenomen vraag uit de gezondheidszorg tegenover, maar al met al zijn we toch geconfronteerd met een omzetdaling van 10 procent.” CSU is er wonderwel in geslaagd deze klap op te vangen zonder dat er vaste arbeidskrachten hoefden te worden ontslagen. 

“Wel hebben we tijdelijke contracten niet verlengd en hebben we minder beroep gedaan op uitzendkrachten en andere medewerkers uit de 'flexibele schil'.” Een en ander was vooral mogelijk doordat CSU intern medewerkers kon laten rouleren. “We hebben in de zomer zelfs een touringbus door het land laten rondrijden om schoonmakers die hun vaste werk dreigden te verliezen op te halen en ze te vervoeren naar ziekenhuizen, bungalowparken in Zeeland en Texel, supermarkten waar mensen nodig waren om winkelwagentjes te reinigen en andere plekken waar extra behoefte aan schoonmaakpersoneel was.” 

Proactiever HR-beleid

Daarnaast konen mensen intern en extern worden overgeplaatst. “Dat is wel improviserenderwijs gegaan. De les die we daaruit hebben getrokken is dat ons HR-beleid proactiever moet worden: dat we van elke medewerker in kaart moeten brengen wat hij voor ontwikkelingsmogelijkheden voor zichzelf ziet. Als je dat weet, kun je iemand ook meteen een functie geven die bij hem past als zich weer een crisis voordoet of zich een andere situatie voordoet waarin het personeelsbestand moet worden opgeschud.”

We rekenen het komende jaar ook weer op die 30.000 sollicitanten

Inmiddels is het licht aan het einde van de coronatunnel al duidelijk in zicht. De werving van personeel die aan het begin van de coronacrisis even stil heeft gestaan is inmiddels hervat. “We rekenen het komende jaar ook weer op de 30.000 sollicitanten die we nodig hebben om het personeelsbestand op peil te houden. Dat lijkt misschien veel, maar het ziekteverzuim is permanent zo'n 5 procent en het verloop ligt rond de 20 procent per jaar – waarbij ik de schoonmakers die aan werk blijven bij eenzelfde object maar voor concurrerend bedrijf meereken.” 

Meer bemoeienis directies

Bovendien is er grote kans dat de vraag naar schoonmaakdiensten de komende jaren zal stijgen, zegt Van Hoof. “Het onderwerp is door de uitbraak van het coronavirus echt op de agenda komen te staan. Vroeger bemoeide alleen de inkoper of een facilitair manager zich met de inkoop van schoonmaakdiensten. Nu wil de directie zeker zijn dat er goed wordt schoongemaakt. 

“Het facilitaire bedrijf binnen organisaties wordt betrokken bij het ontwikkelen van de visie op pandgebruik. Dat is een kans voor ons. Verder verwacht ik dat organisaties er in de 'anderhalvemeter-samenleving' van de toekomst op zullen aandringen dat mensen op gepaste afstand van elkaar werken. Ook dat is een kans, want het betekent dat ze misschien even veel gebouwen en ruimtes zullen moeten laten schoonmaken als nu of zelfs meer.”

Schoon thuiswerk

Zelfs al werken veel van hun medewerkers thuis? “Zelfs dan, al vind ik het moeilijk om te zeggen hoe hoog de vlucht zal zijn die thuiswerken straks zal nemen. Het hangt vooral af van het type werk. Functies waarbij sociaal contact belangrijk is, lenen zich minder goed voor thuiswerk dan voor functies waarbij je geconcentreerd in je eentje moet werken. 

“En dan vooral functies waarbij sociaal contact met mensen van andere afdelingen belangrijk is. Bij ons zijn dat bijvoorbeeld de mensen die de planning opstellen. Zij kunnen hun werk alleen goed verrichten als ze hun programma's op elkaar kunnen afstemmen.” 

Verkokering 

Meer in het algemeen denkt Van Hoof dat het 'verticale contact' tussen leidinggevenden en hun medewerkers grotendeels online kan plaatsvinden. “Met het 'horizontale contact' binnen afdelingen is dat al moeilijker. Helemaal lastig is het om te zorgen dat medewerkers van afdelingen die elkaar niet hoeven te zien uit hoofde van hun functie elkaar ontmoeten zonder dat ze op kantoor verschijnen. Terwijl daar juist goede ideeën uit voortkomen: innovaties zijn erbij gebaat als je de verkokering tegengaat.”

Thuis moet er ook worden schoongemaakt. Waarom zouden werkgevers ons daarvoor niet inschakelen?

Dit alles maakt het al moeilijk te bepalen wat straks, na de coronacrisis de precieze gevolgen van het thuiswerk bij klanten zullen zijn voor CSU. “Daar komt bij dat thuiswerken misschien ook wel een kans vormt. Het hoeft er helemaal niet toe leiden dat wij opdrachten kwijtraken, maar kan ook betekenen dat ons werk zich gedeeltelijk verplaatst. Thuis moet er namelijk ook worden schoongemaakt. Waarom zouden werkgevers ons daarvoor niet inschakelen? Ze stellen tenslotte ook allerlei apparatuur en meubilair voor de inrichting van de thuiswerkplek ter beschikking. 

Zakelijke werkplek thuis  

“Dan ligt het voor de hand om als werkgever ook te regelen dat de werkplek goed wordt schoongehouden. We zijn al in gesprek met diverse organisaties die interesse hebben om ons daarvoor in te schakelen. Ik vind overigens dat dit ook fiscaal gestimuleerd moet worden en minimaal gelijk moet worden behandeld als een zakelijke werkplek. Tenslotte is de gemeenschap erbij gebaat dat mensen het thuis ook hygiënisch hebben.”