Kenniswerkers moeten leren samenwerken met creatieve AI – een nieuwe revolutie voor HR?

Door Dr. Maarten Renkema, Universitair Docent HRM, Universiteit Twente

Een kunstwerk gemaakt door kunstmatige intelligentie dat een prijs wint en een AI-schilderij dat voor veel geld wordt verhandeld. Het zijn inmiddels geen incidenten meer: kunstmatige intelligentie (of AI) wordt gebruikt voor creatieve taken. Wat betekent dit voor het personeelsbeleid?

Deze maand berichtte de New York Times over een kunstwerk dat een prijs won op een jaarlijkse State Fair in de VS. Het was alleen niet zomaar een kunstwerk. Nee, het was een creatie gemaakt door een computersysteem – een door Artificial Intelligence (AI) gegenereerd kunstwerk. Daarmee werd dit kunst(matige)werk het eerste dat een dergelijke prijs ontving.

“AI kan zeker gebruikt worden om menselijke creativiteit te ondersteunen en te verrijken”

Zoals u wellicht weet ben ik als HR-onderzoeker geïnteresseerd in zowel AI als creativiteit/innovatie, dus de nieuwskop “Een AI-gegeneerde foto won een kunstprijs” trok gelijk mijn aandacht. Een creatief AI-systeem vind ik fascinerend. De genoemde winnaar van de kunstprijs heeft het kunstwerk gemaakt met de app Midjourney– oftewel gemaakt door een robot.

Deze applicatie kende ik nog niet – maar lijkt veel op DALL·E van het bedrijf OpenAI. Beide toepassingen maken gebruik van AI om tekst in beelden om te zetten. Ik ben direct met Midjourney aan de slag gegaan om een illustratie te maken bij dit artikel – met als resultaat het volgende kunstwerk met de titel “a robot making a painting” :

Ook het NRC berichtte over een creatief AI systeem, waarmee theatergroep ECHO een voorstelling had gemaakt, bestaande uit muziek en tekst geschreven door een combinatie van mensen en AI, met als onderwerp de relatie tussen mens en AI. Kortom: creatieve AI-systemen lijken in opkomst te zijn.

Creativiteit en mensenwerk

Ik hoor u denken: leuk al die AI-kunst, maar wat heeft dat met HRM en/of mijn rol als CHRO te maken? Nou, de huidige directe impact is wellicht beperkt, maar indirect heeft het absoluut belangrijke implicaties – zeker op de lange termijn.

Deze voorbeelden staan namelijk voor een grotere belangrijke ontwikkeling: AI en het gebruik van robots en slimme computersystemen zijn niet langer beperkt tot routinematige taken en het gebruik in fabrieken, zoals voorheen het geval was. In tegendeel, de belangrijke ontwikkelingen binnen het AI-onderzoek vinden plaats op het gebied van complexe taken, kenniswerk en, zoals hierboven kort geïllustreerd, creativiteit.

En wat is er nu meer menselijk dan creativiteit en het vermogen om iets nieuws te ontwikkelen? Arthur Miller heeft er een fascinerend boek over geschreven – waarin naast een veelvoud aan voorbeelden van AI-gegenereerde kunst ook wordt ingegaan op de vraag of computers/robots eigenlijk wel creatief kunnen zijn.

AI kon al routinematige taken (deels) vervangen – waardoor er juist meer banen ontstaan waarbij creatieve vaardigheden cruciaal zijn. Wat als AI ook nog eens creatief blijkt te zijn?

Creativiteit op het werk

AI wordt geacht beter te presteren dan mensen, door meer en sneller taken uit te voeren en problemen op te lossen, maar nu dus ook door een bepaalde mate van creativiteit te uiten en/of te ondersteunen. Ik stel expliciet niet creatief te zijn, want dat is nog maar de vraag, maar AI kan zeker gebruikt worden om menselijke creativiteit te ondersteunen en verrijken.

“HR-professionals zouden zelf ook gebruik kunnen maken van creatieve AI”

Hierbij doel ik niet op creativiteit op het gebied van kunst, maar op creativiteit tijdens het werk – in termen van het creëren van nieuwe en bruikbare ideeën zoals creativiteit-expert en Harvard professor Amabile het concept definieert. Denk aan het ondersteunen bij het schrijven van teksten, of bij productontwikkeling, bijvoorbeeld het vinden van nieuwe combinaties van geuren voor een parfum [1] (Bergstein, 2019).

Diezelfde Amabile schreef een aantal jaar geleden een invloedrijk artikel waarin eerste ideeën worden beschreven over hoe AI-creativiteit op het werk kan beïnvloeden [2]. Inmiddels worden er al reviewartikelen gepubliceerd over de rol van AI binnen innovatiemanagement – bijvoorbeeld de publicatie door Haefner en collega’s [3].

De impact op personeel en personeelsbeleid

Echter, op dit moment is er nog weinig aandacht voor wat AI kan betekenen voor creativiteit binnen staffuncties zoals HR – terwijl volgens onderzoekers Bauer en Wolff (2022) AI veel impact kan hebben en uiteindelijk kan leiden tot verminderd belang van dergelijke functies [4]. Daarom hierbij een aantal argumenten waarom HR-professionals en academici deze ontwikkelingen wél in gaten moeten houden, en juist voorop moeten gaan lopen:

1. Bepaalde taken en werkzaamheden kunnen worden uitgevoerd en soms overgenomen door (creatieve) robots en/of computersystemen. Bijvoorbeeld het filteren van CVs (voor HR) en het aanbevelen van acties (voor medewerkers). Oftewel: zowel het werk van HR-professionals zelf als van het personeel waarvoor zij beleid ontwikkelen en uitvoeren worden beïnvloed;
2. Werknemers moeten leren samenwerken met creatieve AI. Daarin is een rol weggelegd voor de HR-functie, omdat deze eraan moet bijdragen dat medewerkers de juiste vaardigheden en motivatie bezitten;
3. De HR-afdeling moet aan strategische personeelsplanning doen, waarbij gekeken wordt naar hoe het werk binnen de organisatie verandert en welke ontwikkelingen noodzakelijk zijn om toekomstbestendig te zijn. Zo zou HR een analyse kunnen maken van de vaardigheden die vereist zijn voor de functieprofielen in de (nabije) toekomst;
4. Als laatste, en wellicht het meest interessante, HR-professionals zouden zelf ook gebruik kunnen maken van creatieve AI. Bijvoorbeeld bij het schrijven van attractieve vacatureteksten.
Zeker voor organisaties die strategisch kiezen voor differentiatie, derhalve zich willen onderscheiden door nieuwe producten en diensten aan te bieden, zou het gebruik van AI van belang kunnen zijn. Dat vraagt vervolgens ook om een positieve bijdrage van HRM, om deze ambitie waar te maken.

Een andere positieve bijkomstigheid: het inzetten van AI bij creatieve processen kan tegelijkertijd ook helpen om de gevolgen van personeelstekorten te beperken, zoals we in een vorige blog beschreven. Wanneer AI taken kan uitvoeren waarvoor veel kennis nodig is (zoals creatieve processen) – daar is nu juist vaak veel vraag naar personeel – kunnen huidige medewerkers ondersteund worden.

Dus CHRO’s – wees creatief, experimenteer met DALL·E of Midjourney, en maak gebruik van creatieve AI! En is het niet voor uw werk, dan wel als nieuwe kunstvorm!

Wilt u weten hoe uw organisatie medewerkers kan betrekken bij HRM, technologie en innovatie? Neem dan contact op: m.renkema@utwente.nl

Bronvermelding*

1. Bergstein, B. (2019). Can AI pass the smell test?. MIT Technology Review, 122(2), 82-86.
2. Amabile, T. M. (2020). Creativity, artificial intelligence, and a world of surprises. Academy of Management Discoveries, 6(3), 351-354.
3. Haefner, N., Wincent, J., Parida, V., & Gassmann, O. (2021). Artificial intelligence and innovation management: A review, framework, and research agenda✰. Technological Forecasting and Social Change, 162, 120392.
4. Bauer, J. C., & Wolff, M. (2022). The Deinstitutionalization of Business Support Functions through Artificial Intelligence. Information, 13(8), 352.

*Graag niet deze blog maar originele publicaties citeren.