Kilian Wawoe, docent-onderzoeker: “Groepsdier de mens gedijt niet bij hybride werken”

Door Hans Veltmeijer

Een herkenbare uitdaging voor veel HR-directeuren is de krappe arbeidsmarkt. Daar bovenop komt de huidige inflatie. Dat samenspel maakt dat er een reële angst is dat medewerkers van baan wisselen puur om financiële redenen. Is dat gegrond?

“Sinds corona denken we enorm in termen van efficiëntie. Maar wij mensen zijn als het om verbinding gaat helemaal niet efficiënt.”

“Geld is over het algemeen een hygiënefactor”, stelt Kilian Wawoe. “Je moet voldoende betalen. Wanneer het te weinig is, kunnen mensen weglopen. Dat was al zo voor de inflatie, en nu is dat probleem groter. En dat geldt vooral voor de onderkant van het loongebouw.”

De fase dat salaris niet meer op 1 kwam en een goede werksfeer leidend was bij de keuze van medewerkers voor een werkgever, ligt achter ons, weet hij. “Met ‘als het maar gezellig is’, kom je er niet meer mee. Je zult rekening moeten houden met het belang van geld.”

Groei en verbinding

Met goede salarissen alleen lukt het ook weer niet om medewerkers te binden en te boeien. “Ook het niet-financiële deel moet je op orde hebben. De mensen hebben behoefte aan groei en verbinding. Dat moet je ook faciliteren.”

Aan dat laatste schort het de laatste tijd, observeert hij. Het hybride werken laat sporen na. “Groei op kantoor is heel belangrijk. Nu missen vooral jonge medewerkers het van elkaar leren. Wanneer je met elkaar in één ruimte zit kun je veel meer van elkaar leren dan dat je alleen thuiszit.”

“Door niet meer bij elkaar te komen, ontneem je mensen de leerervaring”

Wat de effecten van thuiswerken betreft ‒ hoewel het directe verband niet wordt genoemd ‒ verwijst Wawoe ook naar de recente resultaten van de Gezondheidsmonitor Jongvolwassenen, een gezamenlijk onderzoek van de GGD GHOR en RIVM.

Die tonen dat vooral jongvolwassen vrouwen (63 procent) en jongeren (56 procent) in de stad de afgelopen tijd het vaakst last hebben gehad van mentale klachten, 63 procent van de jongvolwassenen voelde zich eenzaam. Van de ondervraagden zegt 43 procent dat de coronaperiode een negatieve invloed had. Het onderzoek is uitgevoerd van april tot en met augustus 2022. Wawoe noemt de percentages ‘dramatisch’.

Beginners grootste slachtoffers

En al die online meetings in Teams dan, hebben die geen lerend effect? Kilian Wawoe wijst op het 70:20:10-leermodel van de Australische leer- en ontwikkelingsexpert Charles Jennings. Hierbij wordt 70 procent informeel tijdens het werken geleerd, 20 procent door sociale contacten en feedback op het werk en 10 procent tijdens het formele leren zoals trainingen, opleidingen en e-learning. “Door niet meer bij elkaar te komen, ontneem je mensen de leerervaring.”

Dat er HR-directeuren zijn die het hybride werken de hemel in prijzen, begrijpt hij wel. “Want zij hebben er zelf waarschijnlijk niet zo veel last van. De grootste slachtoffers zijn de beginners.”

Niet uitdagend

Ook alleenstaande oudere medewerkers voelen zich volgens hem minder senang bij het hybride werken. “Ik merk nu met het thuiswerken dat niet iedereen de gelijke behoefte heeft in de mate waarin ze willen verbinden.”

En dan kan het dat die alleenstaande man dagelijks naar kantoor gaat en daar moederziel alleen is, zoals laatst te zien was in een reportage op televisie. En zelf, als docent, maakte hij mee dat een studente die stageliep niemand trof op haar werk. Ze klaagde erover. Wawoe: “Het is dan niet uitdagend en niet motiverend.”

“Denk in het belang van de groep en spreek daar de medewerkers op aan”

Nog een treffend voorbeeld is dat van een overheidsinstantie waar hij onlangs mee te maken had. “Met een gemiddelde leeftijd van boven de vijftig jaar beschouwden ze de terugkeer naar kantoor als niet relevant. Totdat een jonge vrouw haar eerste werkdag kwam en er niemand was. Er stond een bos bloemen en de laptop lag klaar, maar geen collega’s in de buurt. Zo iemand is natuurlijk zo weer weg.”

Onvoorspelbare mooie dingen

Het is vooral de tijdsbesparing, de efficiëntie, die als vrucht van het hybride werken wordt gezien, maar ook verbinding wordt genoemd. Dat is opvallend, vindt Wawoe. “Sinds corona denken we enorm in termen van efficiëntie. Maar wij mensen zijn als het om verbinding gaat helemaal niet efficiënt. Verbinding is bij voorbaat niet efficiënt.”

Hij geeft het voorbeeld van een cafébezoek met vrienden of collega’s. Dat kan uren duren, maar er kan wel iets moois uit voortkomen: een hechte vriendschap of zelfs een huwelijk. Onvoorspelbare dingen gebeuren, en dat is niet het geval bij een online meeting. “Efficiëntie is niet het enige in het leven. Binden en boeien is juist helemaal niet efficiënt.”

“Ik merk dat bij een aantal grote bedrijven de brutale medewerkers de halve wereld hebben, ze doen waar ze zin in hebben”

In het midden- en kleinbedrijf ziet hij wel een tendens van de terugkeer naar kantoor. Of een volledige terugkeer of gedeeltelijk, waarbij de medewerkers het aantal dagen zelf invullen.

Die ontwikkeling neemt hij niet waar bij de grote bedrijven. Hij is eigenlijk wel voor een dwingende hand als het gaat om meer fysiek samenwerken. “Ik merk dat bij een aantal grote bedrijven de brutale medewerkers de halve wereld hebben, ze doen waar ze zin in hebben. En de manager durft ze niet te dwingen, terwijl je als werkgever wel een mooi salaris betaalt aan de thuisblijvers. Nu is het vaak net als een ouder die geen zin heeft om een kind op te voeden.”

Kwestie van inclusie

De een heeft wel de behoefte om naar kantoor te komen, de ander niet. Wat doe je dan? Het is een kwestie van inclusie, betoogt hij. “De groep van tussen de 30 en 50 jaar ervaart het niet als problematisch. Maar binden en boeien is een groepsvraagstuk.

Het gaat niet om de gemiddelde medewerker. Want er zijn weinig jongeren op de arbeidsmarkt. Ze hebben weinig stem, maar ze zijn wel de toekomst. Je moet ze koesteren en voorzichtig met ze omgaan. Ze de kans geven te leren van elkaar.”

“Je hebt gewoon die verantwoordelijkheid om mensen samen te brengen”

We verloochenen als mensen onze natuur met het te ver doorgevoerde thuiswerken, vindt Kilian Wawoe. “We zijn groepsdieren. Maar hoe pas je dat in in een hybride wereld?”

Heel lastig, antwoordt hij zelf, want een groepsdier gedijt niet bij contact op afstand. Hij heeft daarom wel een tip voor HR-leiders, die hij ook op het Leadership in HR event op 20 april zal uitspreken: “Denk in het belang van de groep en spreek daar de medewerkers op aan. Je hebt gewoon die verantwoordelijkheid om mensen samen te brengen.”