Fotografie: Anko Stoffels

De mens heeft sinds de prehistorie overleefd in groepen. Van afzondering krijgt ons zenuwstelsel stress. Als erkenning van ons bestaan hebben we strooks nodig, prikkels zoals een glimlach of aanraking. Deze strooks zijn als voedsel en kunnen gezond en ongezond zijn, maar het ontbreken ervan is feitelijk levensbedreigend. Niet “Ik denk, dus ik ben”, maar “You are, therefore I am.”

Niet ‘Ik denk, dus ik ben’, maar ‘You are, therefore I am’ 

In 1967 publiceerde de Canadese psychiater Eric Berne de psychotherapeutische klassieker Games people play: The psychology of human relationships, over de spelletjes die mensen onbewust spelen om strooks te krijgen zonder kwetsbaar te hoeven zijn. Een veilig, voorspelbaar en oppervlakkig gedragspatroon zonder authenticiteit. “We fake it until we get stroked.” Wij voelen het als een ander een spel met ons wil spelen, voordat wij ons bewust zijn van dat spel. 

Dit spel spelen leren wij al als kind, wanneer onze ouders ons afleren om gewoon te vragen om wat wij nodig hebben. Zoals onze ouders hebben afgeleerd om kwetsbaar te zijn en de kwetsbaarheid van hun kinderen bedreigend vinden. Zo leren ouders hun kinderen al vroeg af om open te vragen om wat ze nodig hebben. 

Intimiteit ontstaat pas waar wij ons open en kwetsbaar durven op te stellen bij de ander. Ofwel als onze angsten, boosheid en verdriet, onze dromen en ons falen welkom zijn. Als wij gezien, gehoord, gevoeld en gewaardeerd worden.

Waarde van kwetsbaarheid

Volgens Brené Brown is onze gemeenschappelijke kwetsbaarheid de bron van creativiteit en innovatie, verandering en groei. En is er moed voor nodig to show up and letting ourselves be seen. Simon Sinek schrijft over de kosten van veiligheid en de waarde van kwetsbaarheid in leiderschap. Volgens hem zijn de grootste leiders niet de sterksten, maar zij die het meest open zijn over hun kwetsbaarheden, niet de slimsten, maar zij die toegeven niet te weten en zichzelf niet zien als ‘baas’, maar als mens.

Op het werk worden wij omringd door technologische innovatie, maar de behoeften van mensen veranderen niet. Door tijdgebrek in onze steeds sneller veranderende, hashtag- en emoji-wereld is de kwaliteit van onze relaties zelfs geregresseerd naar een all time low. Iedere strook op social media bevestigt onze waarde, ook als deze negatief is. Het is de junkfood van de menselijke relatie, ter compensatie van de afwezigheid van strooks, die wij als bedreigend ervaren.

Toch overheerst nog altijd het beeld van de leider die alles weet, kan en beslist

Een leidinggevende kan het potentieel van zijn teamleden vergroten door eerst voor ze te zorgen. En de moed te hebben om zelf ook kwetsbaar te zijn. Dat vraagt om een nieuw leiderschapsbeeld, dat ook voor de medewerkers wennen is. Dit impliceert dat zij zelf beslissen, zelf visie hebben en zelf verantwoordelijkheid nemen. Natuurlijk in een veilige omgeving. Maar terugvallen en leiders in hun oude rol terugduwen moet voorkomen worden. 

Toch overheerst nog altijd het beeld van de leider die alles weet, kan en beslist. De publieke beeldvorming staat onder invloed van media waarin ‘sterke leiders, grote ego’s en krachtige beslissers’ worden verheerlijkt. In organisaties doet HR te weinig om hierin een kanteling te maken. De meeste recruitment-profielen, assessment en competentie-frameworks hebben een (onbewuste) bias voor krachtige leiders. Terwijl een kanteling wel mogelijk is, en ons inziens zelfs noodzakelijk.

Kinderachtig reageren

In de interactie met de ander kan onze persoonlijkheid de rol hebben van Ouder, Volwassene en Kind. Door onduidelijk te zijn over onze rol of door van rol te veranderen roepen wij ongewenst gedrag op. Als een leidinggevende bijvoorbeeld als een kritische ouder met zijn medewerkers praat, zullen zij op hun beurt als kind, oftewel kinderachtig, reageren.

Om de kwaliteit van onze relaties te verbeteren, zullen wij ons er eerst bewust van moeten worden hoe wij relateren: vanuit welke rol? En doen we dat middels spel of juist open? De winnaar is de eerste die terugkeert naar de volwassen ego-toestand. Alleen van volwassen ego tot volwassen ego kan waarachtig gecommuniceerd worden en de kwaliteit van ons leven worden verbeterd. Alleen dan is er sprake van eerlijke en effectieve communicatie in wederkerig respect. 

Corporate psychiater

Een corporate psychiater kan de organisatiedynamiek analyseren en diagnosticeren en een plan maken om deze waar nodig te ontwikkelen. Dan kan er tussen de organisatie, leidinggevenden en medewerkers een commitment ontstaan op basis van gedeelde waarden, en dat is in deze tijd een winnend recept.