Klokkenluiders: nieuwe richtlijn EU legt extra druk op werkgever

De nieuwe Nederlandse Wet bescherming klokkenluiders moet nog naar de Raad van State worden gestuurd, maar duidelijk is nu al dat de invoering volgens de nieuwe Europese richtlijn een aanscherping betekent van de huidige wet uit 2019. Het belangrijkste verschil met de huidige regeling: een klokkenluider hoeft (vermeende) misstanden straks niet langer eerst bij de werkgever aan te kaarten. Straks mag hij ook direct naar buiten treden, zonder te maken te krijgen met represailles zoals ontslag of overplaatsing. 

Klokkenluiders krijgen daarbij meer bescherming. Nu moet een klokkenluider nog aantonen dat hij in geval van ontslag of een andere maatregel is gestraft. Straks moet de wekgever juist aantonen dat hij die maatregelen niet heeft genomen om de klokkenluider te straffen, maar andere beweegredenen had. De bewijslast wordt dus omgekeerd. 

Een klokkenluider kan ook eerder 'aan de bel trekken': niet alleen in het geval van misstanden fraude, corruptie en kartelvorming maar ook in het geval van 'inbreuken op wetten en regels van de Europese Unie', zoals vrij handelsverkeer en consumentenrecht. 

Tot slot worden werkgevers verplicht om een nog niet nader omschreven 'meldkanaal' op te zetten, waar medewerkers terecht kunnen om geconstateerde misstanden te melden. 

Reputatiebeschadiging dreigt

Al met al gaat de nieuwe wet grote gevolgen gaat hebben voor werkgevers. Het belangrijkste gevolg: “Dat werkgevers straks veel meer gevaar lopen dat ze met reputatiebeschadiging worden opgezadeld omdat iemand naar buiten treedt zonder eerst intern z'n een mogelijke misstand bespreekbaar te hebben gemaakt”, constateert Astrid Zuidinga, advocaat bij Werkgeversvereniging AWVN (foto). 

Een andere belangrijke wijziging is volgens haar de omkering van de bewijslast als een klokkenluider stelt te worden ontslagen of benadeeld vanwege het doen van een melding. “Werkgevers moeten hun dossiers goed op orde hebben om waar nodig te kunnen bewijzen dat het ontslag van een werknemer of bijvoorbeeld het onthouden van een promotie of loonsverhoging geen verband houdt met het indienen van de klacht, maar een heel andere reden heeft. De wet betekent voor veel werkgevers ook dat zij een Klokkenluidersregeling moeten gaan invoeren of wijzigen en hierover met hun ondernemingsraad in gesprek moeten gaan.” Waarbij de ondernemingsraad een instemmingsrecht heeft

Advies

Het advies van Zuidinga  aan werkgevers die willen anticiperen op de aanscherping van de klokkenluidersregeling: “Voorkom dat een klokkenluider zich genoodzaakt voelt naar buiten te treden. De beste manier om dat te doen is om te zorgen dat er een open en veilige cultuur is waarin mensen zich durven te uiten zonder angst dat ze daarvoor zullen worden afgestraft. En zonder dat klokkenluiders naar buiten willen treden, waarna het bedrijf de situatie niet meer in de hand heeft. Als je als bedrijf een cultuur hebt waarbij je een gesignaleerd probleem ziet als een leermoment en een kans op samen aan verbetering te werken, is dat winst.”