Nu de werkvloer na corona weer vol is, keert ook het grensoverschrijdend gedrag terug

Gemiddeld vijftien procent van de gemeenteambtenaren heeft de laatste jaren grensoverschrijdend gedrag ervaren. Dat gedrag werkt belemmerend en heeft een negatieve impact op de werkbeleving van gemeenteambtenaren.

Dit blijkt uit enquêtes onder 1700 werknemers van zes middelgrote gemeenten door Realise, het onderzoeks- en adviesbureau van Schouten & Nelissen. Het onderzoek besloeg meerdere jaren, van 2109 tot 2022. “Dat ambtenaren ongewenst gedrag op de werkvloer ervaren, heeft directe gevolgen voor hun functioneren op de werkvloer”, zegt Marijke van Sluisveld, directeur van Realise, in Binnenlands Bestuur, een platform voor ambtenaren.

Schade door grensoverschrijdend gedrag

De schade van het grensoverschrijdend gedrag leidt tot aanzienlijk meer werkstress en minder betrokkenheid bij de organisatie. Daarnaast voelen ondervraagde ambtenaren zich veel minder vitaal dan hun collega’s die geen ongewenst gedrag ervaren hebben, zo voegt Van Sluisveld toe.

Het onderzoek heeft in kaart gebracht waaruit het ongewenste gedrag bestaat. Ruim twee derde van ambtenaren klaagt over intimidatie. Kenmerken zijn schelden, grove taal, dreigen en onder druk zetten. Dit blijft niet beperkt tot de werkvloer. Ook via mails, app-berichten en foto’s en uitspraken op social media voelen ambtenaren zich belaagd door collega’s en leidinggevenden.

Pestgedrag

Ruim de helft van de ambtenaren zegt gepest te worden. Daarbij gaat het om roddelen, bespotten, zwartmaken, voor gek zetten, vervelende opmerkingen of ‘grapjes’ maken, opzettelijk negeren, uitsluiten van inspraak, niet meevragen voor de lunch of andere sociale activiteiten, kritiek geven op persoonlijke eigenschappen of het beschadigen vaan persoonlijke spullen. Ook belemmeren of saboteren van werk en onnodig vaak of gedetailleerd controleren komen voor.

Een vijfde van de gemeenteambtenaren klaagt over discriminatie, acht procent over ongewenst seksueel gedrag of seksuele intimidatie en zes procent over lichamelijk geweld.

Overbelasting als voedingsbodem

Volgens het onderzoek lijkt werkdruk het ongewenste gedrag te stimuleren, zo meldden de onderzoekers. Ruim veertig procent voelt zich regelmatig tot vrijwel altijd overbelast. De hoeveelheid werk, onrealistische planningen, ad hoc werkzaamheden en een onduidelijke rol- of taakverdeling noemen zij daarbij als oorzaken. Daarnaast geeft één derde van de respondenten aan dat zij het niet aandurven om een afwijkende mening te geven in de organisatie.

Grensoverschrijdend gedrag lag tijdens de coronajaren lager dan in 2022, vertelt Van Sluisveld. “Zowel de werkdruk als het percentage medewerkers dat te maken krijgt met grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer, is na een daling weer terug op pre-coronaniveau. Een te hoge werkdruk kan dus een voedingsbodem zijn voor grensoverschrijdend gedrag.”

Gemeenten die grensoverschrijdend gedrag in hun organisaties willen aanpakken, volstaan niet met symptoombestrijding, aldus Van Sluisveld. “Als organisaties écht met ongewenst gedrag willen afrekenen, ontkomen ze er niet aan om naast sterk beleid en procedures, opvang en begeleiding, ook te zoeken naar de voedingsbodem van dat ongewenste gedrag. Dit kan met werkdruk-verlagende maatregelen of interventies om vaardigheden, zoals veranderbereidheid, grenzen aangeven of veerkracht, te vergroten.”

Positief werkklimaat

“Een werkklimaat noemen we positief als er aandacht is voor de informele cultuur, gedeelde waarden en gedrag en manier van samenwerken. Het gaat erom dat er een dialoog is over hoe beter samen te werken of over wat de organisatie bijdraagt aan de maatschappij en wat de rol en verantwoordelijkheid daarin is van de individuele ambtenaar.”

Het is volgens Van Sluisveld belangrijk dat medewerkers ook feedback krijgen over wat zij daaraan bijdragen, want dat stimuleert zowel de individuele motivatie als een positief werkklimaat. “Als daar de focus op ligt, dan vermindert de kans op grensoverschrijdend gedrag aanzienlijk.”