“We moeten ons gedrag veranderen, en blijkbaar hebben we een crisis nodig om ons zover te krijgen. Hoe vervelend ook; een crisis als corona houdt ons een spiegel voor. En door iedere crisis is er toch weer een groep van zeg vijf procent die van inzicht verandert”, aldus Jan Rotmans. De hoogleraar transitiekunde heeft al talloze bedrijven en overheidsorganisaties geïnspireerd de slag naar duurzaamheid te maken. 

“Om de transitie te maken die nodig is, hebben we een kwart van de bevolking nodig. En dus is de crisis een ‘blessing in disguise’. Want uit de chaos kan iets nieuws ontstaan, iets beters. Omarm de chaos dus.” 

Systeemcrisis

“Ik sprak laatst iemand die het coronavirus een externe gebeurtenis noemde”, aldus Rotmans. “Iets waar we dus geen grip op hebben. Dat zie ik toch anders. Het coronavirus is het gevolg van de systeemcrisis waar we in verkeren. Het is ontstaan in China, maar dat had net zo goed Nederland kunnen zijn met de veel te intense veehouderij. Het probleem zit in onze houding en ons gedrag.”

De systeemcrisis die zich nu manifesteert als pandemie, zit diepgeworteld in onszelf. Als we ons gedrag niet aanpassen, krijgen we een nieuwe pandemie, waarschuwt de professor. “We zijn op dit moment bezig onze vitale leefsystemen – en daarmee onszelf – te vernietigen. Het gaat heel hard nu. 

Zet met een kleine groep willing and able de nodige cultuurverandering in

“Ik ben zelf op de Zuidpool geweest waar ik de vernietigende kracht van de mens met eigen ogen heb kunnen aanschouwen. Er wordt momenteel het ene hitterecord na het andere gebroken. Als we dit niet binnen tien jaar oplossen, komen we in een onbeheersbare klimaatcrisis terecht.”

Geen breed draagvlak zoeken

De belangrijkste tip die Rotmans heeft is om niet te proberen iedereen mee te nemen. “Mensen dwingen werkt niet, dus een breed draagvlak zoeken heeft geen zin. Er zit ook in jullie bedrijven een groep van 40 procent die niet willen en kunnen veranderen. Beter is het om met een kleine groep willing and able de nodige cultuurverandering in te zetten. 

“Dit zit niet in ons DNA. We zijn van nature allemaal bang voor radicale veranderingen. Je kunt geen programma maken voor een cultuurverandering, maar alleen doen wat ik noem ‘evolutionair sturen’. Zet in met een groot verhaal en een kleine coalitie van de mensen in je organisatie die het echt anders willen.”

Aantrekken jonge talenten

Financiële redenen om de transitie te maken zijn er genoeg. Bedrijven die een positieve impact maken op hun omgeving groeien sneller, halen een hoger rendement en hebben lagere kapitaalkosten. Ook het aantrekken van jonge talenten wordt veel makkelijker. “Er is geen ontsnappen meer aan, de druk vanuit de maatschappij neemt dagelijks toe. Zet de verandering dus in en laat het op een prettige manier uit de hand lopen.”