Studie TNO en RIVM: toenemend gebruik AI verhoogt risico op stressklachten werkenden

Technologische ontwikkelingen, waaronder artificiële intelligentie (AI), bieden veel kansen op het gebied van betere producten, diensten en efficiëntere werkprocessen. Veel organisaties ontwikkelen daarom nieuwe toepassingen rondom bestaande AI-tools, zoals ChatGPT en Microsoft Copilot.

Terwijl AI veel van het eentonige werk overneemt, betekent dit niet dat de werkdruk altijd afneemt

Veel routinematige en administratieve taken kunnen door AI worden geautomatiseerd. Echter, terwijl AI veel van het eentonige werk overneemt, betekent dit niet dat de werkdruk altijd afneemt. In plaats daarvan kan het leiden tot een verschuiving in de aard van het werk. De taken die overblijven, zijn vaak complexer en vereisen meer concentratie.

Dit kan een uitdaging vormen voor de werknemers, die mogelijk meer stress ervaren doordat het werk mentaal veeleisender wordt. Dat concluderen het RIVM en TNO op basis van een verkennende studie naar de gevolgen van technologische ontwikkelingen voor arbeidsomstandigheden.

Veel impact verwacht, maar ook nog veel onzeker

De Technologieradar Gezond & Veilig Werken evalueert de impact van toekomstige technologische innovaties op de gezondheid en veiligheid op de werkvloer. Het wordt verwacht dat nieuwe technologieën de werkzaamheden en werkomstandigheden van medewerkers aanzienlijk zullen veranderen. Vooral kunstmatige intelligentie zal voor veel veranderingen zorgen in verschillende sectoren en op werkplekken. TNO en het RIVM zien zowel mogelijkheden als risico’s, maar er blijft nog veel onzeker.

De grootste voordelen van toekomstige technologieën worden vooral verwacht op het gebied van fysieke belasting en veiligheid. Robots kunnen gevaarlijk en zwaar werk overnemen, terwijl sensoren medewerkers kunnen waarschuwen voor schadelijke blootstelling. Ook worden nieuwe machines, processen en materialen veiliger doordat gevaren al in het ontwerp worden meegenomen (‘safe-by-design’).

Daarnaast bieden extended reality en virtuele omgevingen voordelen door medewerkers te ondersteunen met instructies en trainingen. AI-tools kunnen enorme hoeveelheden data verwerken en medewerkers van betere informatie voorzien, wat hen meer zelfstandigheid (autonomie) geeft in hun werk.

Toename van mentale belasting – stress

De snelle ontwikkeling en implementatie van nieuwe technologieën brengt ook nadelen met zich mee, zoals een toename in mentale belasting. Taken veranderen snel, en niet iedereen kan deze veranderingen bijbenen, wat kan leiden tot stress.

Veel eenvoudige, routinematige taken worden geautomatiseerd, waardoor het werk complexer en veeleisender wordt en meer focus vraagt. Hoewel AI de autonomie van medewerkers kan vergroten, is het ook mogelijk dat het tegenovergestelde gebeurt. AI kan namelijk worden ingezet om beslissingen te nemen en medewerkers tot in detail aan te sturen, waardoor hun zelfstandigheid afneemt.

De gevolgen voor werkenden krijgen minder aandacht en worden vaak pas na invoering duidelijk

De manier waarop een organisatie een technologie invoert op het werk heeft grote invloed op de kansen en risico’s voor gezond en veilig werken. Technologieën kunnen bijdragen aan meer productiviteit en welvaart. De gevolgen voor werkenden krijgen minder aandacht en worden vaak pas na invoering duidelijk.

Het RIVM en TNO adviseren kansen en risico’s vroegtijdig in kaart te brengen en daarmee rekening te houden bij ontwerp en invoering. Daarin zouden werknemers, werkgevers, overheden en onderzoeksorganisaties samen op moeten trekken zowel op (inter)nationaal, sectoraal als organisatieniveau.