Waarom topvrouwen de hoofdprijs betalen

We willen evenwichtige besturen, divers en krachtig. De strijd om gelijkheid viert hoogtijdagen en met quota probeert men een 50/50 balans te vinden tussen mannelijke en vrouwelijke leiders. In die strijd onderkent men structureel sociale, psychologische en culturele feiten. En hiervoor betalen topvrouwen zonder twijfel de hoofdprijs.

Auteur: Arvid Buit is executive coach en sprak op de CHRO Summit 2018 over executive leiderschap.

Er zijn feitelijk twee type ‘leiders’. Het ene type heb je nodig in tijden van groei, verandering of crisis. Deze leider noem ik de ‘alfawolf’. In tijden van consolidatie, rust en diplomatie, hebben we de ‘bestuurder’ nodig. Dit type blinkt uit in wederkerigheid en weet daardoor mensen aan zich te binden en in redelijkheid te leiden. 

Leiderschapspersoonlijkheden: de alfawolf en de bestuurder

Alfawolven hebben een ontwikkeling doorgemaakt die het narcistische spectrum triggert. De natuurlijke verdeling hierbij is 75% man, 25% vrouw. Hierbij spelen onder andere de hormonale testosteron/oxytocine verhoudingen een rol, maar evenzogoed de culturele kijk naar jongens en meisjes. Immers: een mondige jongen wordt al snel ‘een kleine burgemeester’ genoemd, terwijl een praatgraag meisje veel eerder tot de orde wordt geroepen. 

In de rol van bestuurder zien we ‘wederkerigheid’ als kerncompetentie. Iets dat buitenproportioneel meer aanwezig is in de vrouwelijke structuur. Samenvattend: ‘van nature’ is het merendeel van de mannen primair een alfawolf, en het merendeel van de vrouwen primair een bestuurder. Nogmaals in de verdeling ’75/25’. Eén op de vier vrouwen is dus een uitstekende alfawolf vanaf geboorte, maar vertoont daarin even weinig wederkerigheid als haar mannelijke equivalent.

Lees ook: Ego zit goed leiderschap in de weg

Ambitie versus competentie

In veel nieuwsberichten wordt uitgegaan van een tomeloze ambitie onder het vrouwelijk talent. Toch blijkt er überhaupt onder ‘m/v kandidaten’ geen eindeloos verlangen naar een functie in de boardroom. Steeds meer richten jongeren zich op een werk-privébalans en het is eerder regel dan uitzondering dat talentvolle professionals kiezen voor een 4-daagse werkweek in plaats van een topsalaris en 80-urige werkweek. 

Feit is daarnaast dat er nu eenmaal een strijd geleverd moet worden om een toppositie te bemachtigen. Boardroom-functies krijg je niet als vanzelf aangeboden. Biochemisch trekken mannen dankzij hun testosteron eerder ten strijde (ook goed te zien in bijvoorbeeld salarisonderhandelingen) en het systeem werkt nu eenmaal zo dat die strijd een natuurlijke selectie is van psychologische scripts. 

Steeds meer vrouwen 

Bestuurders en toezichthouders werden van oudsher veel gescout in het ‘old-boys-network’. Toch zie ik tegenwoordig een enorme kentering op precies dit vlak. Steeds meer raden van toezicht bestaan uit (minimaal) 50 procent vrouwelijk bestuurders. Daar is ook minder sprake van ambitie en strijd, maar eerder van redelijkheid en competentie. 

Dat vrouwen (minstens) even competent zijn als hun mannelijke collega’s kunnen we gerust als feit aannemen. Van nature beschikken mannen over meer testosteron, wat strijdlustigheid eenvoudig(er) maakt. Vrouwen ervaren de competentie als uitputtend, ongepast, onwenselijk en bijzonder intimiderend. Ze betalen voor deze strijd dan ook een veel hogere prijs, die vaak verrekend wordt met relationeel verlies.

Kinderen verwaarlozen uit carrièredrang

‘Vrouwen krijgen nu eenmaal kinderen’ is een argument waarvan in de feministische hoek nog wel eens de haren overeind gaan staan. Toch is het een feit. Niet alleen het ‘baren’ is voorbehouden aan vrouwen, een veel belangrijker aspect bij het opvoeden van kinderen is vrijwel geheel aan hen voorbehouden. 

De onvoorwaardelijke liefde (symbiose) die kinderen ervaren, komt in zeer belangrijke mate van de moeder. Nu is het sociaal gezien veel eerder geaccepteerd dat mannen hun gezin verwaarlozen dan dat vrouwen dit doen. Een verwaarlozende moeder is ‘spit upon’, terwijl de ‘drukke vader’ met zijn derde vriendin kan rekenen op een high five op de golfclub. 

Het is overigens een feit dat iedere topleider zijn of haar gezin verwaarloost. Er is geen universum waarin deze carrièredrang en verantwoordelijkheid te combineren is met een fijn gezinsleven. Mocht u denken dit wel te kunnen, is ook dit een prachtig teken van narcistische zelfoverschatting. 

Er is in ons land geen eerlijke voorlichting om dit gebied. Nergens vertelt men dat je een keuze moet maken tussen een gezinsleven en je boardroom-ambitie. Toch is dit de harde werkelijkheid. Een werkelijkheid waarin vrouwen wederom een veel hogere prijs betalen dan mannen.

Boardroomambities? Vijf aanbevelingen

Als de oprechte ambitie is om leiderschap te optimaliseren op basis van kloppende feiten, hierbij een aantal aanbevelingen: 

1. Wees eerlijk over de prijs van een topfunctie.
Zet mensen (m/v) enkel in een talent-traject na goede begeleiding en duidelijke psychologische afweging. Polderen kan niet, er is geen tussenoplossing. Succes en macht heeft een prijs. Een prijs die voor vrouwen momenteel hoger is dan voor mannen.

2. Bedenk goed wat voor type leiderschap uw collectief nodig heeft.
Analyseer dit alvorens mensen aan te stellen. Vormt u een nieuw bestuur? Net als de meeste dingen in het leven: een man en vrouw vormen samen vaak het antwoord.

3. Polijst leiders in elkaars competentie.
Alfawolven moeten wederkerigheid leren, terwijl bestuurders af moeten van oude patronen en overtuigingen die ze weerhouden van authenticiteit en daadkracht.

4. Accepteer dat macht altijd gekoppeld zal zijn aan strijd.
We zijn beestjes en tonen voor 80 procent oerwoudgedrag. Of je nu een man of vrouw bent: je beloning aan de top is er één van erkenning, status, macht, sex en geld.

5. Zie dat quota een averechts effect hebben.
Door de strijd te ontkoppelen en mensen (onterecht) voorrang te geven, kweken we incompetentie. Simpel gezegd: als je vrouwen aan de top zet die niet competent zijn, beschadigen ze de goede naam van vrouwen die wél competent zijn. Hiermee wordt het vooroordeel van mannelijke tegenstanders bevestigd, en komen we in een oneindige cirkel van strijd terecht.