Financiële stress medewerkers voorkomen loont bij werkgevers: “Dit is het topje van de ijsberg”

Deze en andere vragen stonden centraal tijdens de round table With societal and financial insecurities on the rise: How do you ensure the vitality and financial stability of your employees? tijdens CHRO Day 2022 op 16 november in Kasteel de Wittenburg in Wassenaar. Dagvoorzitter Melle Eijckelhoff opende de sessie – mogelijk gemaakt door risicoadviseur Aon – met een persoonlijke anekdote. Ooit was hij horecaondernemer en eigenaar van vier zaken.

“De schaamte is enorm. Ik zie steeds meer loonbeslagen binnenkomen.”

Toen hij een keer op koopavond eerder naar huis ging omdat hij moe was, liet hij een medewerkster afsluiten. Diezelfde avond werd hij gebeld door de politie die hem vertelde dat zijn zaak was overvallen. De medewerkster zou bedreigd zijn met een mes, waarna de kluis werd leeggehaald.

“De volgende dag, toen ik het personeel bij elkaar riep om het erover te hebben, bleek dat de dader het vriendje van de medewerkster was en dat er sprake was van geldproblemen. Alles was in scène gezet; ze hadden samen de kluis leeggehaald.

Nu ik grijzer en wijzer ben vraag ik mij steeds vaker af: had ik dit kunnen zien aankomen? Had ik als werkgever de financiële stress van deze dame moeten zien en zo kunnen voorkomen dat mijn kluis werd leeggehaald?”

Goede begeleiding

Na dit persoonlijke verhaal introduceert hij Rob Verhoef, senior client consultant bij Aon en wealthcoach voor werkgevers. Hij vertelt dat het voorkomen van financiële stress zeker loont voor werkgevers. “Niet alleen met het oog op goed werkgeverschap en de mentale gezondheid van je personeel, maar ook financieel is de business case goed rond te krijgen.”

Financiële uitdagingen zoals hoge inflatie, kelderende beurskoersen, de energie- en huizencrisis kunnen voor veel mensen namelijk dagelijks gigantisch veel stress veroorzaken. Deze financiële stress beïnvloedt vaak de gezondheid, het geluk en de prestaties van werknemers.

“Om deze stress te verminderen of zelfs te voorkomen, zijn goede begeleiding en voorlichting belangrijk. Als mensen beter voorbereid zijn op wat er komen gaat of kan, zijn ze ook beter bestand tegen bepaalde tegenslagen.”

Schaamte en taboe

De huidige economische situatie laat zien dat veel mensen in Nederland, toch een van de rijkste landen ter wereld, niet voldoende financieel weerbaar zijn. Verhoef: “Bij veel mensen heeft dit helaas te maken met hoe er met geld wordt omgegaan en niet dat er te weinig inkomsten zijn. Al verandert dit wel een beetje nu de inflatie zo hard oploopt en de energierekening in korte tijd torenhoog is geworden.”

“Ik weet er niets van. Financiële stress wordt vaak verborgen gehouden.”

Hij merkt dat door de huidige economische situatie steeds meer werkgevers bereid zijn om over te gaan tot interventie. Het probleem is echter dat het onderwerp geld een aura heeft van schaamte en taboe. Zowel bij werknemers als werkgevers.

Dat blijkt ook uit de rondgang langs de deelnemers van de rondetafel met de vraag: ‘Heb je een goed beeld van de mate van financiële stress van je medewerkers?’ De deelnemende CHRO’s werd gevraagd hier een rapportcijfer voor te geven, waarbij een 10 een uitstekend beeld is en een 1 staat voor totaal geen beeld. Veruit de meeste deelnemers gaven zichzelf hier een vette onvoldoende voor.

Zo zegt een vrouwelijke CHRO: “Ik weet er niets van. Financiële stress wordt vaak verborgen gehouden. Als ik iets hoor, is het omdat de gemeente bij ons aanklopt omdat er loonbeslag is opgelegd of omdat een medewerker zelf om een voorschot vraagt op z’n salaris. Maar dat is slechts het topje van de ijsberg, vrees ik.”

Meedouchen en -eten

Een CHRO van een grote zorgorganisatie beaamt dat. “Mentale stress is bij ons de grootste reden voor verzuim. Momenteel is ons verzuim 11 tot 12 procent en bij mentale stress heeft de helft een financiële oorzaak.

De schaamte is enorm. Ik zie steeds meer loonbeslagen binnenkomen. Er wordt bij ons op de zorglocaties gedoucht door ons personeel en er wordt steeds vaker meegegeten met de bewoners.”

“Als we een fruitschaal vullen, is die in no time leeg”

“Als we een fruitschaal vullen, is die in no time leeg. Veel van onze mensen hebben het loodzwaar door financiële stress. Wij hebben ervoor gekozen – ook met het oog op de schaamte – om meedouchen en -eten te faciliteren, zonder het expliciet te benoemen. We zeggen niets, we observeren alleen.”

Hij zoekt daarnaast naar alternatieven voor loonbeslag. “Bijvoorbeeld door eerder uit te betalen. Of dat wij vakantiedagen van mensen terugkopen. Of als je dat wilt, je vakantiegeld maandelijks uitgekeerd te krijgen in plaats van de volle mep in één keer.”

Daarnaast helpt hij mensen door het bespreekbaar te maken, hoe lastig dat ook is. Zo is er een 06-nummer waar mensen al dan niet naartoe kunnen bellen voor een luisterend oor en advies.

Financiële stress is niet ‘instagrammable’

“Vaak willen ze willen niet dat de gemeenschap het weet, vanwege de angst voor geroddel in het dorp waar ze wonen of werken. Ik wil binnenkort met pastoors gaan praten om te vragen: ‘Wat horen jullie?’ Want er moet wat gebeuren. Mensen lijden hieronder en ook wij als organisatie worden hierdoor getroffen.”

Verhoef herkent dit. De dreiging van een financiële crisis en met name de onzekerheid over de huidige situatie in de wereld geeft enorm veel stress. Hierdoor zal het verzuim verder stijgen en de productiviteit nog meer kelderen. “Van stress ga je slechter slapen en dit kan je IQ met maar liefst 15 punten naar beneden brengen.”

De CHRO van een groot bedrijf stelt dat hij zijn CEO niet hoeft uit te leggen dat er geïnvesteerd moet worden in de vitaliteit en financiële stabiliteit van medewerkers. “Ongeveer 5 procent verzuim kost ons 10 miljoen euro.”

“Ongeveer 5 procent verzuim kost ons 10 miljoen euro”

Een CHRO van een internationaal bedrijf waar hoofdzakelijk hoogopgeleide jonge mensen werken, merkt eveneens dat de financiële zorgen onder het personeel toenemen.

“Deze groep heeft vrijwel alleen nog maar economische groei meegemaakt en ik betwijfel of ze een financiële buffer hebben aangelegd. Pensioen opbouwen is voor hen vaak een ver van hun bed show. Dit baart mij wel zorgen. Dagelijks psychische stress heeft namelijk een groot effect op je gezondheid.

Maar ze komen er zelf niet mee, ze moffelen het onder het tapijt.” Of zoals de dagvoorzitter het noemt: ‘financiële stress is niet zo instagrammable’.

Gelaagde problematiek

Een andere deelnemer is een CHRO in de infrastructuur- en verkeerhoek. “Onze gemiddelde leeftijd is 47 jaar. Ik heb geen zicht op hoe handig onze mensen zijn met geld. Er zit veel schaamte om hierover te praten.

Ook omdat je op die leeftijd doorgaans geacht wordt om financieel alles op orde te hebben. Ik merk dat het vaak moeilijk is om medewerkers hierover te bereiken. Het is een gelaagde problematiek, waarbij je vaak iedere laag moet afpellen.”

“Ik lig er echt wel eens wakker van ’s nachts of dit allemaal wel goed gaat”

En zo heeft iedere leeftijdsgroep weer andere financiële zorgen. De CHRO van een cosmeticabedrijf waar veel jonge vrouwen werken merkt dat de diefstal in de winkels ook door eigen personeel toeneemt.

Daarnaast woont deze groep langer thuis omdat ze lastig aan woonruimte komt, terwijl deze medewerkers wel vaak al op jonge leeftijd kinderen krijgen. “Ik lig er echt wel eens wakker van ’s nachts of dit allemaal wel goed gaat.”

Van interventie naar preventie

Geld is meestal een moeilijk onderwerp voor zowel werknemer als werkgever. Een werknemer zal zich niet snel melden als hij of zij financiële problemen heeft. En op zijn beurt komt de werkgever vaak pas in actie als het ’te laat’ is. Dit noemen we de interventiemodus.

Volgens Verhoef moeten we dit proberen ombuigen naar preventie. “Want voorkomen is beter dan genezen. Als je pas achter de financiële problemen van je medewerker komt als er loonbeslag is gelegd, ben je eigenlijk te laat.”

“Zie de Financiële Reflector als een nulmeting van je bedrijf”

Aon heeft de Financiële Reflector op de markt gebracht om medewerkers en werkgevers meer grip te laten krijgen op de financiële gezondheid. Medewerkers beantwoorden tien online vragen en ontvangen terugkoppeling over de mate van financiële zekerheid en financiële vrijheid.

Werknemers die de vragenlijst hebben ingevuld ontvangen een maatwerkrapport met tips en adviezen. “Je zit nergens aan vast, we gaan niet onze eigen producten pluggen”, benadrukt Verhoef.

Platform met speels karakter

De werkgever ontvangt een dashboard op organisatieniveau van de uitkomsten. “We koppelen anonieme en geaggregeerde data terug en analyseren die om inzichten te achterhalen en risicogroepen binnen organisaties in kaart te brengen. Zie het als een nulmeting van hoe je bedrijf er gemiddeld voorstaat”, zegt Verhoef.

De nulmeting kan aanleiding zijn voor werkgevers om een gericht plan op te stellen. En het draagt sowieso bij aan het normaliseren van praten over dit onderwerp. Daarnaast heeft Aon de Happy Wealthy (HW) ontwikkeld, een platform dat op 22 november wordt gelanceerd.

“HW is ontstaan vanuit het idee dat medewerkers niet bezig zijn met hun inkomen voor later. Ze gaan ervan uit dat het wel goed geregeld is, verdiepen zich er niet in, vinden het saai en ervaren het vaak ook als een doolhof. En voor de huidige financiële situatie is HW uitgebreid met de thema’s geld en duurzaamheid.”

Preventief of reactief

Het platform heeft een speels karakter en is laagdrempelig door het gebruik van gamification en storytelling. Er is gekozen voor een insteek vanuit de neurowetenschap.

Dat werkgevers niet langer hun kop in het zand kunnen steken als het gaat om financiële stress onder hun medewerkers, is volgens de dagvoorzitter na afloop van de sessie evident. Hoe je dat aanpakt is afhankelijk van de organisatie. Als CHRO zal je moeten beslissen hoever je wilt gaan, of je preventief of reactief beleid ontwikkelt of allebei.

“Soms moet je tegen de huidige processen aanschoppen”

En of je het intern belegt via leidinggevenden, vertrouwenspersonen of HR-professionals of juist extern, bijvoorbeeld bij een onafhankelijk budgetcoach of de arbodienst. Ook kan je kiezen voor face-to-facegesprekken of online vragenlijsten en tools.

Vaak vraagt het ook om maatwerk of zelfs burgerlijke ongehoorzaamheid. “Als je de mens hierin centraal wilt stellen, moet je soms tegen de huidige processen en systemen aanschoppen als je op zoek bent naar regelruimte”, vertelt een van de CHRO’s.