Te veel humor van de baas: hoe ‘grappen’ bij medewerkers tot vermoeidheid en stress leiden bij medewerkers

“The Office” is een sitcom die een groot succes werd in het VK en als Amerikaanse spin-off. De originele show volgt de werknemers van Wernham Hogg, een fictieve papierfabriek in Slough, Engeland. De botte en zelfingenomen directeur David Brent denkt dat zijn werknemers hem bewonderen en grappig vinden.

“Bij de analyse zagen we aanwijzingen dat mensen deden alsof ze plezier hadden om de baas tevreden te stellen, wat een negatief effect had op hun energie”

Het succes van de serie komt voort uit Brents onhandige humor: grappen die niet aanslaan en domheid die met verbazing wordt ontvangen. Toch brengen zijn ongemakkelijke grappen een serieus punt naar voren, wat LBS-professor Randall Peterson in zijn onderzoek over organisatiegedrag bespreekt.

In hun nieuwe studie stellen Randall en zijn collega’s Xiaoran Hu (LSE), Michael Parke en Grace Simon (University of Pennsylvania) de vraag: is humor altijd een goed hulpmiddel voor leiders om te gebruiken op de werkvloer? En zouden er situaties kunnen zijn waarin de grappen van de baas meer leiden tot vermoeidheid dan lachen? In een artikel van de London Business School licht Randall het onderzoek verder toe.

De druk van humor

“Er is een algemene consensus dat humor mensen op hun gemak stelt, stress vermindert en bijdraagt aan het verlichten van vermoeidheid en spanning, waardoor werk aangenamer en plezieriger wordt. Leiders die humoristisch zijn, hebben over het algemeen een positief effect op hun werknemers; dit gedrag stimuleert de aanmaak van stoffen als dopamine, waardoor mensen zich veerkrachtiger voelen op het werk.”

Afgezien van de vraag of goede of slechte, inclusieve of beledigende grappen een positieve of negatieve impact hebben, wilden ze onderzoeken of werknemers druk voelen om te lachen of positief te reageren, bijvoorbeeld uit gehoorzaamheid in plaats van uit amusement. En of dit op zijn beurt stress en emotionele uitputting veroorzaakt.

Lachen op commando

“Als je probeert grappig te zijn, probeer je een reactie uit te lokken, dus het gebruik van humor is nooit neutraal of irrelevant,” zegt Randall. “En als je het routinematig gebruikt en verwacht dat je ondergeschikten reageren, bestaat het risico dat mensen gaan doen alsof ze lachen omdat ze denken dat het moet, vooral als er een groot machtsverschil tussen jullie is. Dit kan uitputtend zijn.”

Om deze hypothese te testen, onderzochten Randall en zijn collega’s in drie onderzoekscases hoe de hoeveelheid grappen en de positie van de leider die de grappen maakt, invloed heeft op werknemers. Als eerste vroegen ze leidinggevenden die een leiderschapsprogramma volgden om gedurende een week bewust meer humor te gebruiken in hun werk en daarover feedback van hun teams te verzamelen.

“Het effect is nog sterker wanneer er een groter machtsverschil is tussen baas en werknemer”

“We vroegen ongeveer 100 EMBA-deelnemers aan een universiteit in China om te experimenteren met regelmatig grappen maken in hun organisatie, en daarna hun personeel te enquêteren,” zegt Randall.

“Bij het analyseren van de reacties zagen we aanwijzingen dat mensen deden alsof ze plezier hadden om de baas tevreden te stellen, wat een negatief effect had op hun energie. Daarom wilden we dit verder onderzoeken en dieper ingaan op de onderliggende psychologische oorzaken van uitputting en vermoeidheid.”

Focusgroepen

Om dit te onderzoeken, richtten ze “focusgroepen” op aan een Amerikaanse universiteit. Betaalde vrijwilligers werden gevraagd om deel te nemen aan drie kleinere groepen, elk geleid door professionele acteurs die vooraf geschreven scripts volgden. Elke acteur kreeg een specifieke leiderschapsrol toegewezen, en hun scripts verschilden op basis van het aantal grappen. De sessies werden gefilmd en de reacties van de deelnemers op humor werden vastgelegd via enquêtes.

Ook hier vonden Randall en zijn co-auteurs bewijs dat herhaaldelijk grappen maken de energie van mensen aantast. Ze voelen zich verplicht om te reageren, vooral wanneer de grappenmakers als zeer hoge leiders werden gezien. Dit gebeurde zelfs wanneer de deelnemers de sessieleiders echt grappig vonden.

Van theorie naar praktijk

Om de bevindingen in een echte werkomgeving te onderzoeken, werkte het team met een technologiebedrijf in China om vier weken lang feedback van medewerkers te verzamelen. Deze werknemers werkten onder verschillende bazen en beantwoordden enquêtes over de hoeveelheid humor, de rang van hun bazen en de invloed van de grappen op hun energie en betrokkenheid. Randall en zijn collega’s vergeleken de feedback met de resultaten van de eerdere studies.

“Wat hebben een veldexperiment, een labexperiment en een veldonderzoek gemeen?” lacht hij. “Dit klinkt als het begin van een slechte grap, maar de bevindingen zijn eigenlijk behoorlijk serieus. Overal in onze studies blijkt dat hoe meer humor leiders gebruiken op de werkvloer, hoe meer dit de emotionele uitputting en werktevredenheid van werknemers verslechtert. Dit effect is nog sterker wanneer er een groter machtsverschil is tussen baas en werknemer.”

“We hebben echter ontdekt dat er ook risico’s verbonden zijn aan humor, vooral als je het als onderdeel van je leiderschap toepast”

Het gebruik van humor creëert een moreel risico, legt Randall uit. Mensen hebben een fractie van een seconde om te beslissen of ze lachen of niet, en om te bedenken wat de gevolgen zijn van niet lachen. Als we kiezen voor de nep-lach, moeten we ervoor zorgen dat deze geloofwaardig genoeg is om geen kwetsing te veroorzaken. Dit alles vereist onzichtbare inspanning.

“We beschouwen humor vaak als iets positiefs, een makkelijke oplossing. We hebben echter ontdekt dat er ook risico’s verbonden zijn aan humor, vooral als je het als onderdeel van je leiderschap toepast.”

Balans vinden

“The Office” is zo succesvol, omdat we allemaal “de pijn herkennen,” zegt Randall. De meeste van ons hebben wel eens in een situatie gezeten waarin we ons verplicht voelden positief te reageren op iemand in gezag, of die reactie nu oprecht was of niet. En als deze verplichting te vaak voorkomt, wordt de “pijn” groter.

Moeten leiders humor dan helemaal vermijden? Zeker niet, zeggen Randall en zijn collega’s. Vertel gerust af en toe een grap, maar doe dit met mate, argumenteren ze. En wees je bewust van de impact die je hebt.

De clou is eigenlijk: een beetje humor kan een groot verschil maken.