Wat is een redelijk salaris voor de CEO?

Topinkomens gaan sky-high sinds de economie floreert. Vooral bestuursvoorzitters zien hun beloning de ruimte inschieten. Vorig jaar verdienden zij 7,2 procent meer dan in 2017, terwijl de cao-lonen met een schamele 2,1 procent stegen.

Bij multinationals pakken de verschillen het grootst uit. Daarbij wordt gewezen op de gestegen winsten en beurskoersen, waardoor aandelenpakketten navenant in waarde stegen.

Uit onderzoek van de Volkskrant naar de beloning van de top van twintig AEX-bedrijven blijkt dat de CEO van Shell, Ben van Beurden, koploper is in de lijst van grootverdieners, met vorig jaar 20,1 miljoen aan basissalaris, bonussen, aandelen, pensioen en overige inkomsten.

Van Beurden schroefde zijn inkomen in 2018 met ruim de helft op. Shell spreekt van een gepaste beloning voor de topman vanwege “uitstekende prestaties over de afgelopen drie jaar”.

Juiste ratio

Prof. dr. Dorien Kooij, hoogleraar Human Resources Studies aan Tilburg University, noemt deze ratio wel heel groot. “Werknemers worden onder andere gemotiveerd door een eerlijk salaris, en dat vergroot weer hun prestaties. Ze vergelijken zichzelf vooral met collega’s en natuurlijk veel minder met een topman.

Maar bij distributieve rechtvaardigheid gaat het erom of de verdeling ‘eerlijk’ te noemen is. En dan zijn de verschillen in beloningen hier wel heel extreem. Overigens is er weinig wetenschappelijk onderzoek gedaan naar wat dan wel de juiste ratio is.”

283 keer hoger salaris

Zo verdiende de per 1 januari vertrokken CEO van Unilever in zijn laatste jaar bij het Brits-Nederlandse voedingsconcern 11,73 miljoen euro, waarmee zijn beloning 283 keer hoger uitviel dan die van de gemiddelde werknemer bij de multinational.

Na jarenlange maatschappelijke ophef over de exorbitant hoge salarissen aan de top voorzag de Code Tabaksblat erin dat beursgenoteerde bedrijven verplicht zijn te melden hoeveel meer de topman verdient, in vergelijking met de gemiddelde werknemer in het bedrijf.

Het idee was dat die jaarlijkse rapportage de verschillen zou indammen. Bovendien zouden CEO’s – en ook commissarissen, die immers over hun beloning gaan – zich nog eens achter de oren krabben over wat al dan niet redelijk is.

Beloningen van bazen bij AEX-bedrijven als Heineken – topman Jean-François van Boxmeer verdient 260 keer meer dan de gemiddelde werknemer – lijken die Code Tabaksblat tot een tandeloze tijger te maken.

Al moet in één adem worden vermeld dat genoemde multinationals veel personeel in Afrika en Azië op de loonlijst hebben, continenten waar de inkomens veel lager liggen dan in Europa. Maar toch ligt die loonkloof erg gevoelig.

Schaarste in top

“Vaak wordt de schaarste in die top als reden voor de hoge salarissen genoemd”, zegt Kooij. “Maar het is natuurlijk logisch dat als het goed gaat met het bedrijf iedereen profiteert.

Natuurlijk, een CEO loopt veel risico’s, denk aan imagoschade. Hij of zij draagt grote verantwoordelijkheid. Maar er is ook die keerzijde. Als bij grote reorganisaties veel mensen moeten afvloeien en de top blijft zitten en verdient steeds meer, geeft dat een slecht signaal.”

In oktober 2018 ontstond grote maatschappelijke onrust toen ING voornemens was het salaris van topman Ralph Hamers met 50 procent te verhogen tot 3 miljoen euro. Kort nadat de bank het ontslag van 1700 fte’s had aangekondigd en op de hoogte was dat er een megaboete aan zou komen wegens het geruchtmakende witwasschandaal.

ING schikte uiteindelijk met het OM voor 775 miljoen euro. Bedragen die voor de gewone sterveling, zeker na het bedenkelijke imago van banken sinds de crisis, amper te bevatten zijn. En na dreigende taal vanuit politiek Den Haag was de voorgenomen salarisverdubbeling van de baan.

Balkenendenorm

“Hoe kun je zoiets nou richting je medewerkers verantwoorden?”, vraagt Kooij zich af. “In de publieke sector hebben we de Balkenendenorm, ik denk dat een ratio van 1 staat tot 40 meer dan redelijk zou zijn voor het bedrijfsleven. Dus dat een CEO een inkomen van maximaal veertig keer hoger krijgt dan die van de gemiddeld verdienende man of vrouw op de werkvloer.”

Bij acht van de twintig door de Volkskrant onderzochte AEX-bedrijven steeg de loonkloof vorig jaar. Voormalig recordhouder Paul Polman hekelde in een geruchtmakend afscheidsinterview in het AD ‘het kleine denken in Nederland’.

Volgens het jaarverslag van Unilever wordt hij behandeld als good leaver. Dat betekent dat Polman na zijn vertrek niet alleen een bedrag meekrijgt, ook betaalt Unilever nog eens twaalf maanden de zorgverzekering van de topman en zijn gezin.

Van troon gestoten

Door de ruime verdubbeling van de beloning van Shell-baas Ben van Beurden tot 20,1 miljoen euro, is bestuursvoorzitter Nancy McKinstry – Wolters Kluwer – van haar troon gestoten. Jarenlang was de Amerikaanse de bestbetaalde CEO van ons land.

Premier Mark Rutte hekelde eerder al de sterke loonstijgingen bij multinationals “waar het geld tegen de plinten klotst”. “Dan kan het niet zo zijn dat alleen de salarissen van de topmensen echt stijgen.” Daarbij dreigde de VVD’er de lastenverlichting voor het bedrijfsleven aan de burgers te geven, als niet ook de lonen voor werknemers substantieel omhoog gaan.

Vakbond FNV stelt dat de top het meeste profiteert bij met name de grootste spelers. “Terwijl de werknemers die de winsten daar mogelijk maken te vaak als kostenpost worden gezien.”

Kooij: “Wil je nog wel hard werken voor je baas, als je weet dat die verschillen in beloning zo groot zijn?”