Wie is de Socrates in jouw organisatie?

Zijn methodes om je hersenen te prikkelen zijn ook nu, meer dan 2400 jaar later, nog steeds bruikbaar. Wie is de Socrates in jouw organisatie?

 

Het motto van Socrates was: “Je moet jezelf kennen voordat je iets kunt zeggen over jezelf of over wat je kunt weten”. Hij stelde mensen vragen als: Wat is wijsheid? Wat is moed? Wat is rechtvaardigheid? Allemaal vragen die niets aan relevantie hebben verloren. Zelfstandig denken en de status-quo ter discussie stellen, dat vormt de basis voor creativiteit. In ons werk en in ons leven.

 

 

Socrates hanteerde een speciale methode om mensen te helpen zelfstandig te denken. De techniek staat bekend als de dialectische onderzoeksmethode, oftewel de Socratische dialoog. Dat is een geweldig instrument dat we veel vaker zouden moeten gebruiken in onze communicatie met collega’s en klanten. Alle technologische vooruitgang ten spijt slagen we er namelijk lang niet altijd in ons echt te focussen op een gesprek. We vragen niet door en vragen ons niet af wat onze woorden precies betekenen. Dat is wat Socrates wel deed. Daar was hij een meester in.

 

Waarom is dat zo moeilijk voor ons? Daar zijn twee oorzaken voor aan te wijzen:

 

• Een gebrek aan focus dat ons verhindert de juiste vragen te stellen. We zijn multitaskers geworden en ons brein is eraan gewend geraakt kleine stukjes informatie met elkaar in verband te brengen. We vangen woorden op en koppelen die onmiddellijk aan (onze eigen) ideeën. We concluderen veel te snel dat we over het volledige beeld beschikken zonder echt te begrijpen wat de andere persoon bedoelt en probeert over te brengen. Daarbij staan we er niet altijd bij stil dat het in feite onmogelijk is om volledig te begrijpen wat anderen denken. Een eenvoudig voorbeeld: een collega zegt “Goed gedaan” en wij nemen meteen aan, misschien wel ten onrechte, dat onze prestaties als positief worden beoordeeld. En dat is nou juist het moment waarop we door zouden moeten vragen: “Wat bedoel je met Goed gedaan? Leg dat eens uit.”. Op die manier komen we pas echt wat te weten over onze prestaties en zo krijgen we informatie die we in ons voordeel kunnen gebruiken.
• Angst is een tweede factor. We passen de dialectische methode niet toe omdat we bang zijn dat iemand zich daardoor ongemakkelijk zal voelen. Steeds maar waarom blijven vragen is ook, los van de vrijheid die het ons geeft, confronterend. Doe je het net een beetje verkeerd, dan gaat de ander zich afvragen wat je wilt, waarom je naar de “bekende” weg blijft vragen. En zelfs al doe je het goed, dan kun je nog heel snel op een terrein belanden waar je gesprekspartner, bewust of onbewust, zijn eigen redenering niet op orde heeft. Je komt dan te dicht in iemands privézone en dat kan afschrikkend werken.

 

De Socratische dialoog is een vaardigheid die energie kost om je meester te maken, maar het is de moeite waard om te leren. Het stelt je in staat om diepgaander te communiceren met de mensen in je omgeving.

  

Een van de bekendste uitspraken van Socrates is “Ken uzelf”, een adagium dat hij nadrukkelijk van toepassing achtte op jongeren. Hij confronteerde jonge mensen met vragen zoals “Als je anders zou denken, wat zou dat opleveren?”. Meer organisaties zouden de ideeën van Socrates kunnen gebruiken om jonge starters te leren een betere balans aan te brengen in hoe dingen nu gaan en hoe ze in de toekomst zouden moeten gaan.

 

Socrates had geen boodschap aan roddels. Toen een jongeman kwam aanzetten met een verhaal over een zekere Jona, stelde Socrates hem drie vragen: “Wat je me wilt vertellen over Jona, weet je zeker dat dat waar is?” De jongeman schudde zijn hoofd. “Wat je me wilt vertellen, geeft dat een negatief beeld van Jona?“ De jongeman knikte. Daarop vroeg Socrates: “Wat wil je me dan vertellen?”

 

Socrates schrok er niet voor terug ook zijn eigen leven onder de loep te leggen, want hij vond “een leven dat niet kritisch wordt bekeken, is het niet waard om geleefd te worden”. In 399 voor Christus werd Socrates ter dood veroordeeld omdat hij niet zou geloven in de goden van de staat. Nadat hij de gifbeker had uitgedronken, had hij nog een paar uur met zijn vrienden die hij gebruikte om met hen te spreken over de onsterfelijkheid van de ziel. Zo bleef hij tot het einde een inspiratie, een man met overtuiging en zonder angst.

 

Socrates was niet bang om te vragen “Wie is het meest geschikt om die en die sleutelpositie te bekleden?” In dat opzicht zou hij een primastrategisch personeelsplanner zijn geweest. Hij zou de juiste persoon op basis van vaardigheden en competenties op de juiste positie zetten.

 

Hoe denk jij dat Socrates zou zijn omgegaan met de sociale media? Schrijven heeft hij weliswaar nooit gedaan, vragen stellen des te meer. Ik ben ervan overtuigd dat hij ons in dit verband zou vragen of we echt stilstaan bij wat we doen, of we echt weten waarom we het doen. Al was het maar in de commentaarvelden op Facebook.

 

Patrick Willer heeft meer dan twintig jaar ervaring op het vlak van Human Capital Management. Na HR management raakte hij geïnteresseerd in de vraag hoe technologie kan helpen om mensen beter te laten presteren. Momenteel werkt Patrick als Workforce Innovation Consultant bij SAP en helpt hij grote klanten om maximaal te profiteren van de cloud.