Wat maakt Scandinavische managementboards succesvoller?

Terwijl de logistieke sector wereldwijd worstelt met leveringen en duurzaamheid, floreert de Deense reder Maersk. Het bedrijf boekte niet alleen een recordwinst vorig jaar, maar is ook een rolmodel geworden voor verduurzaming in de scheepvaart. De aandelenkoers steeg vorig jaar met 60 procent.

Zo gaat het vaker met Scandinavische bedrijven: zij vinden met onorthodoxe wijzen oplossingen voor prangende vraagstukken waar bedrijven uit andere landen nog mee worstelen. Reden voor Stanislav Shekshnia, bijzonder hoogleraar aan de internationale businessschool INSEAD, om op zoek te gaan naar het geheim van bestuurders van Scandinavische bedrijven.

Gedurende vier jaar spraken Shekshnia en zijn mede-onderzoekers met tweehonderd bestuursvoorzitters, directeuren en CEO’s uit de vier Scandinavische landen, aangevuld met diepte-interviews met 44 voorzitters en 60 bestuurs. Hij telde vijf opmerkelijke verschillen tussen Scandinavische bestuurders en hun collega’s elders in de wereld.

1. Betrokken aandeelhouders en onafhankelijke bestuurders

In tegenstelling tot elders omarmen bestuurders in Scandinavische landen de bemoeizucht van aandeelhouders. Normaal is dat bestuurders proberen om aandeelhouders en managers zo ver mogelijk uit elkaar te houden, bang dat ze elkaar beïnvloeden met hun eigen stokpaardjes.

Maar in Scandinavische landen geeft de wet meer invloed aan aandeelhouders. Er heerst ook een traditie van wederzijdse betrokkenheid. Bestuurders gaan van harte de dialoog aan met de aandeelhouders over verwachtingen, behoeften en zorgen. Op hun beurt informeren ze aandeelhouders over bestuursagenda’s, besluiten en de achterliggende gedachten. Toch zijn bestuurders onafhankelijk. Aanwijzingen of adviezen van aandeelhouders hoeven niet te worden opgevolgd.

2. Kleine maar diverse raden van bestuur

Scandinavische raden van bestuur zijn de meest genderdiverse ter wereld, terwijl Scandinavische beursgenoteerde bedrijven een van de hoogste percentages buitenlandse bestuurders in Europa hebben. Scandinavische bedrijven stellen ook werknemersvertegenwoordigers aan, die ze zelf opleiden en begeleiden.

De meeste Scandinavische bestuurders zijn kleiner dan tien leden. Dat voorkomt dat bestuurders zich achter elkaar kunnen verstoppen. De samenstelling is in handen van een benoemingscommissies van onafhankelijke deskundigen en aandeelhouders, die bestuurskandidaten screenen, aandragen, adviseren over beloningen en bestuurders evalueren. Een bestuurder wordt aangesteld voor een jaar, met uitzicht op een herbenoeming. Een raad van bestuur kan op elk moment ontslagen worden op een buitengewone aandeelhoudersvergadering.

3. Niet-uitvoerende maar hulpvaardige bestuurders

Scandinavische bestuurders zien waardecreatie op de lange termijn als hun doel, maar ze houden zich verre van de uitvoering. Ze helpen het management om waarde te creëren. Die samenwerking tussen bestuur en management draait om innovatie en leiderschapsontwikkeling. Deze houding helpt besturen om dichter bij het management en de rest van de organisatie te staan zonder zelf achter het stuur te gaan zitten, zo constateert Shekshnia.

4. Combineren van aandeelhoudersbelang met ESG-waarde

Hoe combineer je de alsmaar toenemende regelgeving over milieu en sociale verantwoordelijkheid met belangen van de aandeelhouder? Sommige bedrijven beperken zich tot het afvinken van wat de regels voorschrijven.
Veel Scandinavische besturen daarentegen combineren zakelijk pragmatisme met een totaalbeeld van wat de samenleving nodig heeft. “We denken al heel lang na over duurzaamheid omdat we op de lange termijn alleen waarde kunnen creëren door duurzaam te zijn”, aldus de reactie van een niet nader genoemde Zweedse bestuurdsvoorzitter. “We hebben het management gevraagd om alle inspanningen voor ontwikkelings en innovatie af te stemmen op onze duurzaamheidsdoelstellingen.”

5. Inclusief maar effectief bestuursproces

Formaliteiten en kant-en-klare modellen zijn zelden een leidraad in Scandinavische bedrijven. Het besluitvormingsproces is gebaseerd op uitgebreide informatie waartoe alle bestuurders vroeg toegang toe hebben, vóór bestuursvergaderingen. Het doel is om verschillende invalshoeken op tafel te leggen.
“Complexe zaken vragen om verschillende perspectieven, reflectie en het overwegen van alternatieven”, aldus een Noorse bestuursvoorzitter. “Anders lijdt de kwaliteit van de beslissingen eronder.”

Scandinavische besturen werken niet alleen met vaste maar ook met tijdelijke commissies om complexe kwesties te bestuderen. Bijvoorbeeld voor de impact van de pandemie, de opkomst van China en blockchain-technologie. Knopen worden niet doorgehakt in de commissies, maar in de gehele raad van bestuur. Consensus is daarbij het toverwoord.