Vanzelfsprekend geloofwaardig: de 5 deugden van sprekers met charisma

Er zijn nogal wat leiders die worstelen met de vraag hoe ze beter kunnen overtuigen met hun toespraken. Inspirerende speeches kunnen het verschil maken tussen enthousiasme of afwijzing. Ze kunnen mensen in beweging krijgen. Een voorbeeld van zo’n charismatisch leider is Satya Nadella, CEO van Microsoft. Hij staat bekend om zijn heldere stijl van praten en zijn vermogen om op emotioneel niveau contact te maken met mensen.

Een andere begenadigde spreker is Indra Krishnamurthy Nooyi, de voormalige CEO van PepsiCo. Zij verstaat de kunst om strategische ideeën op een begrijpelijke manier helder te maken. En superbelegger Warren Buffett weet zijn kennis van zaken zo toegankelijk te maken dat hij een vanzelfsprekende geloofwaardigheid oproept bij zijn gehoor. In de politiek staan Tony Blair, voormalig Brits premier, en Barak Obama bekend als onovertroffen meesters van de speech.

Speechen valt te leren

Voor iedereen die ook op al pratend de mensen voor zich willen winnen heeft Branka Zei Pollermann goed nieuws: speechen valt te leren. Ze is oprichter van het Vox Institute in Genève, het trainings- en opleidingsbureau dat zich toelegt op gesproken communicatie en non-verbale communicatie.

Ze stelt dat het een misvatting is dat het houden van een inspirerende toespraak een kwestie is van aangeboren talent. De charismatische leider die met het grootste gemak een toespraak houdt, bereidt zich dikwijls tot in de puntjes voor. Die let er op dat een speech zowel aangenaam is om naar te luisteren, enthousiasme losmaakt en verbinding legt met de beleving van het gehoor. Dit maakt elke leider tot een goede spreker.

Onderzoek van het Vox Institute over de periode van 35 jaar naar spraakcommunicatie, emotie en sociale psychologie heeft geleid tot vijf punten die leidinggevenden in gedachten moeten houden voordat ze een toespraak houden. Past een leider ook deze vijf punten toe, dan is charismatisch leiderschap onder handbereik.

1. Maak gebruik van de eigen stem

Er zijn leiders die denken dat ze winnen aan autoriteit als ze langzamer spreken. Maar dat klopt alleen als ze een lage stem hebben. Een leider met een hogere stem die langzaam gaat praten, komt juist kinderachtig over. Hoe sterk het effect van de stem kan zijn, blijkt uit de CEO van een beursgenoteerd cosmeticabedrijf dat goede kwartaalcijfers rapporteerde. Toch twijfelden de analisten en dat kwam uitsluitend doordat de CEO ongeloofwaardig klonk. Het resultaat: de beurswaarde kelderde ondanks de goede resultaten. De toon van de CEO werd onbewust opgepikt door analisten die naar de resultaten luisterden.

2. Varieer in toon

Variëren in toon – hoog, laag – is van cruciaal belang om de verbinding te maken met het gehoor. De toonhoogte verlagen geeft autoriteit, het verhogen van de toon staat voor enthousiasme. Door dit in te zetten leeft het gehoor mee in de beleving die de spreker wil overbrengen. Zonder deze variatie in toonhoogte klinkt een toespraak al snel monotoon. Een voorbeeld is de directeur van een Zwitserse bank, die moeite had met presenteren. De speech had slechts één toonhoogte, waardoor de toespraak oersaai werd.

Eerst dacht de directeur dat dit kwam doordat ze sprake in het Frans, wat niet haar moedertaal was. Maar ook in het Engels klonk deze directeur slaapverwekkend. Om belangrijke frasen te benadrukken, ging de directeur harder praten. Maar het euvel van een monotoon verhaal werd daarmee niet verholpen.

Voor de meer technisch onderlegde lezers: de ideale toonhoogte ligt rond de 193 hertz, die stelselmatig wordt gebruikt door de Britse nieuwslezeres Julie Etchingham.

3. Pas de spreeksnelheid aan

Onder verschillende omstandigheden maakt de spreeksnelheid een enorm verschil in de impact van een toespraak, de zogenaamde speech rate. Het gaat hier om het aantal lettergrepen per seconde. Als vuistregel geldt een van 4,6 lettergrepen per seconde, dat is een goed gemiddeld spreektempo. Wordt een boodschap complexer of heeft het gehoor moeite om een toespraak te begrijpen, vertraag dan de spreeksnelheid.

4. Maak een speech vloeiend

Vloeiende spraak klinkt vaak overtuigend, soms ongeacht de inhoud. Dit is het onderdeel van de welbespraaktheid. Het belangrijkste hiervan is hoe soepel de woorden worden uitgesproken, met de juiste pauzes en de juiste intonatie. De charismatisch leider heeft hiervoor vaak een goed gevoel. Haperingen en aarzelingen kunnen een speech verpesten. Wie moeite heeft met dit onderdeel doet er goed aan om flink te oefenen.

5. Pas chunking toe

Chunking bij het spreken betekent het groeperen van woorden in kleinere, beheersbare frasen. Ze worden van elkaar  gescheiden door een kleine pauze (de hoorbare komma of punt) of een verandering van intonatie. De mate waarin een leider deze spreektechniek toepast, bepaalt of het gehoor kan volgen waar het over gaat.  Zonder het indelen van een speech in behapbare delen, krijgt het gehoor moeite om te onthouden wat er wordt gezegd. Het kortetermijngeheugen krijgt problemen met een tekst die niet binnen vijf tot zeven seconden wordt afgerond. Deel daarom de hele inhoud van een speech in volgens deze omvang, die elkaar duidelijk hoorbaar opvolgen.

Tip

Leiders die hun speech uitschrijven, doen er goed aan om dit te doen in de vorm van een gedicht. Begin elke volgende zin met een nieuwe regel. Zo wordt het voor de leider die de speecht op papier voor zich heeft, duidelijker wanneer de pauze tussen de tekstdelen nodig zijn.