ASML bewijst: leiderschap in hightech vraagt meer dan technologie

ASML begon in 1984 met ambitieuze plannen en baseerde haar groei op enkele strategische kernprincipes – de ‘business equations’, zoals Van der Velden het noemt. Kernpunten waren klantgerichte productontwikkeling, forse investeringen in R&D, een cultuur van continu leren en elkaar uitdagen, en de slimme uitbesteding van werk waar dat zinvol is. Bijdragen van Philips en overheidsprogramma’s boden een stabiele financiële basis.

Samenwerken en flexibel organiseren

Het vermogen van ASML zich aan te passen blijkt uit de wijze van organiseren: adaptief, modulair, procesgericht. Outsourcing, parallel engineering en samenwerking met leveranciers als Zeiss waren essentieel. Beslissingen over technologie werden niet overhaast genomen: opties werden getest, geëvalueerd, soms afgeblazen. Die systematische, evidence-based processen leidden tot innovaties zoals 193 nm immersion-technologie en later EUV-lithografie. Feedbackloops met klanten en leveranciers waren kort — zo kon ASML sneller leren en innoveren dan veel rivalen.

Lerende cultuur als kerncompetentie

Fouten vermijden is geen doel — leren is dat wel. Van der Velden ziet dat ASML geen foutloze organisatie is, maar een die fouten erkent, kennis deelt en medewerkers uitdaagt. ‘Hoogopgeleide, zelfstandige medewerkers werden aangemoedigd elkaar scherp uit te dagen, fouten te erkennen en snel te leren,’ aldus Van der Velden. Die aanpak versterkt veerkracht, vooral bij crises of snelle technologische veranderingen.

Collegereeks Cultuurverandering en gedrag

In samenwerking met TIAS School for Business and Society biedt HR Academy je inzicht in cultuur en gedrag in organisaties. Door een combinatie van wetenschappelijke inzichten en praktijkgerichte interventies krijg je concrete handvatten om gedrag effectief te sturen en duurzame cultuurveranderingen binnen je organisatie te realiseren.

Meer informatie

Holistische benadering: organisatie, cultuur en structuur als één geheel

Wat van der Velden het meest opviel: de samenhang tussen alle onderdelen van ASML — cultuur, strategie, structuur. Niet één aspect domineert, maar alles hangt samen. Een illustratief voorbeeld: de eerste CEO, Gjalt Smit, gebruikte metaforen zoals Ajax onder Johan Cruijff om te benadrukken hoe elk deel van de organisatie moet passen in een groter systeem. Ook nu, decennia later, blijkt dat beslissingen, rituelen en culturele waarden verankerd zijn in het DNA van ASML.

Lessen voor leiderschap en organisatieontwikkeling

ASML’s ontwikkeling biedt concrete handvatten voor HR-leiders en organisaties in snel veranderende markten:

• Stimuleer een cultuur van leren en kennisdeling als strategisch kapitaal, niet als bijzaak.
• Voer experimenteer-echtheid in je organisatie: laat testen, evalueren en durf af te stappen van wat niet werkt.
• Zorg dat strategie, structuur en cultuur elkaar versterken; coherent leiderschap is cruciaal.
• Leiderschap is niet alleen sturen op technologie en output, maar ook op organisatievermogen om zich steeds opnieuw aan te passen.

ASML laat zien: echt succes in hightech komt niet via alleen de nieuwste chip, de scherpste technologie of de beste R&D-investering. Duurzaamheid, leiderschap en cultuur bepalen of een hightechorganisatie mee blijft gaan – of achterblijft.

Bron: Tilburg University

LEES OOK: Martha Zandbergen, CPLO Refresco: “Groei ondenkbaar zonder goede people strategy”