Gezondheid op het werk in begrippen, feiten en cijfers

De horizon van werknemers is in de afgelopen jaren flink verschoven. Waren vervroegde uittreding en prepensioen vroeger nog de normaalste zaak van de wereld, tegenwoordig zijn wetten en regelingen gericht op langer doorwerken.

Deze ontwikkeling vergroot uiteraard het belang van werknemers die gezond ouder worden. Maar wat bedoelen we eigenlijk met gezond ouder worden? Om hier een antwoord op te vinden, moeten we kijken naar wat gezondheid eigenlijk is.

Wat is gezondheid?

Gezondheid is een begrip dat verschillende definities kent. Een gangbare definitie komt uit de koker van de Wereldgezondheidsorganisatie (WGO):

“Gezondheid is een staat van volledig fysiek, mentaal en sociaal welbevinden en niet alleen de afwezigheid van ziekte of gebrek.”

Deze definitie laat zien dat het begrip verschillende facetten kent. Het plaatje is dus niet compleet als je bijvoorbeeld alleen maar naar fysiek welbevinden kijkt. En ook betekent het dus veel meer dan niets onder de leden hebben. Verder speelt welbevinden een belangrijke rol.

Fysiek, mentaal en sociaal welbevinden

Bij fysiek welbevinden gaat het vaak over de afwezigheid van ziektes en gebreken. Het is echter ook mogelijk om het te definiëren als iemand die zich fit voelt, een gezond voedingspatroon erop nahoudt en voldoende rust en slaap neemt.

Mentaal welbevinden betekent dat iemand geestelijke gezond ervaart. Hij is dan bijvoorbeeld tevreden over zijn leven, in staat om de dagelijkse stress het hoofd te bieden en een productieve bijdrage te leveren aan de maatschappij.

Iemand die sociaal welbevinden ervaart, voelt zich ingebed in relaties. Bijvoorbeeld met familie, vrienden en kennissen en collega’s. Het betekent dat iemand op allerlei vlakken kan deelnemen en zich niet eenzaam of buitengesloten voelt.

Nieuwe definitie van gezondheid?

De hierboven genoemde definitie van gezondheid gaat al mee sinds 1946. Volgens sommigen is deze aan vervanging toe. Zo presenteerde arts en onderzoeker Machteld Huber een nieuwe definitie van gezondheid, als kritiek op het “volledige” welbevinden waar de WGO in haar definitie van uitgaat.

Huber definieert gezondheid als “als het vermogen zich aan te passen en een eigen regie te voeren, in het licht van de fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven”. Deze definitie legt de bal meer bij mensen zelf en de rol die ze hebben in hun gezondheid.

Gezondheid en inzetbaarheid

Gezondheid neemt een belangrijke plaats in als het gaat om de inzetbaarheid van werknemers. Dit belang van gezondheid spreekt uit het Huis van Werkvermogen. Dit is een model van de Finse emeritus hoogleraar Juhani Ilmarinen dat vandaag de dag veel aandacht krijgt als het gaat om inzetbaarheid.

De hoogleraar ziet gezondheid als het fundament van dit bouwwerk, dat de volgende verdiepingen heeft:

• Derde verdieping: werk (bijvoorbeeld arbeidsomstandigheden en eisen van het werk).
• Tweede verdieping: normen en waarden (betrokkenheid en motivatie).
• Eerste verdieping: competenties (ontwikkeling van benodigde kennis en vaardigheden).
• Begane grond: gezondheid (fysiek, mentaal en sociaal welbevinden).

Werken aan de gezondheid van werknemers is dus werken aan de basis van hun inzetbaarheid.

Tip

Op de website van de Stichting Blik op Werk staat een artikel (pdf) met een uitgebreide uitleg over het Huis van Werkvermogen.

CHRO LHR Summit 2020

Vaak heeft elk team zijn eigen purpose, leider en cultuur. Teams streven naar vrijheid en autonomie. Hoe zorgen we ervoor dat zij toch met elkaar verbonden blijven, een gedeelde purpose voelen en beleven? Ga hierover op 2 april met andere CHRO's in gesprek en meld je aan met code WLHR20.

Feiten en cijfers

Ter illustratie enkele relevante feiten en cijfers op het gebied van gezondheid:

Fysiek welbevinden

• 8,8 miljoen mensen in Nederland hadden in 2016 één of meer chronische ziekten (Volksgezondheidenzorg.info);
• 3,2 procent van de werknemers had in 2016 naar eigen zeggen een door een arts vastgestelde beroepsziekte opgelopen, wat neerkomt op ongeveer 212.000 werknemers per jaar (Volksgezondheidenzorg.info).

Mentaal welbevinden

• bijna 89 procent van de Nederlanders van 12 jaar en ouder voelde zich in 2016 psychisch gezond (Volksgezondheidenzorg.info);
• 60 procent van de werknemers ondervond in 2013 regelmatig of zeer vaak werkgerelateerde stress (Volksgezondheidenzorg.info);
• ongeveer 1,3 miljoen werknemers hadden in 2015 een hoog risico op burn-outklachten (Volksgezondheidenzorg.info).

Sociaal welbevinden

• in 2016 gaf 43 procent van de volwassen bevolking aan eenzaam te zijn (Volksgezondheidenzorg.info);
• in 2015 waren een half miljoen werknemers slachtoffer van pesterijen op de werkvloer (TNO).

Bronnen: WGO, ZonMw, Blik op Werk, Volksgezondheidenzorg.info en TNO