Leidt mindfulness ook tot betere leiders?

Op een mindfulness-congres horen Megan Reitz en Michael Chaskalson het opgewekte verhaal aan van een HR-directeur. Zij vertelt hoe zij met een twee uur durende workshop de directie helpt veerkrachtiger, meer gefocust en meer open voor uitdagingen te worden. Maar de vraag is of dit nu werkelijk beter leiderschap oplevert, schrijven Reitz en Chaskalson in “How to Bring Mindfulness to Your Company’s Leadership” in de Harvard Business Review. 

Invloed van mindfulness op de ontwikkeling van leiderschap

Afgezien van de positieve verhalen van leiders die mindfulness hebben geprobeerd, komt het bewijs daarvoor voornamelijk uit klinisch onderzoek. Dat is veelal uitgevoerd in een context die weinig lijkt op een moderne organisatie. Dus besloten Reitz en Chaskalson zelf een onderzoek op te zetten naar de invloed van mindfulness-trainingen op de ontwikkeling van leiderschap. Reitz als onderzoeker en lector aan de Hult International Business School, en Chaskalson als pionier in het gebruik van mindfulness door leiders en auteur van “The Mindful Workplace” uit 2011.

Het duo ziet voor de rol van mindfulness bij de ontwikkeling van leiderschap drie relevante vragen:

1. Kan mindfulness-training leiderschap “ontwikkelen”?
2. Zo ja, wat zijn de mechanismen die dat effect hebben?
3. En welke praktische interventies voor leiders werken dan?
    

Om dit in kaart te brengen ontwikkelden ze een “Mindful Leader Program” met een reeks tweewekelijkse workshops. Aan het onderzoek deden een kleine zestig senior managers mee. Zij leerden in het programma waarom mindfulness relevant kan zijn voor leiderschap, hoe ze zich zelf konden trainen, en hoe ze het konden toepassen in concrete situaties in hun rol als leider.

Begrijpen hoe mindfulness-meditatie leiders helpt

Elke deelnemer vormde een koppel met een andere deelnemer, en kreeg tijdens de  cursus dagelijkse oefeningen voor thuis mee. De onderzoekers hielden bij of en hoe de deelnemers geoefend hadden, en welke effecten het programma had op een reeks van leidinggevende capaciteiten. Zo probeerden zij te begrijpen of en vooral hoe mindfulness-meditatie leiders helpt bij het dagelijkse werk – of dat er helemaal geen effect was.

De onderzoekers komen tot de conclusie dat mindfulness-meditatie wel én niet werkt. Zo maken de resultaten inderdaad aannemelijk dat mindfulness-training leidt tot verbetering van capaciteiten, die cruciaal zijn voor succesvol leiderschap: veerkracht, het vermogen tot samenwerken, en het vermogen om te leiden in complexe omstandigheden.

Maar ze laten tevens zien dat die ontwikkeling sterk afhangt van de mate waarin de leiders hun oefeningen volhouden. Het alleen bijwonen van een of meer workshops kan helpen hun veerkracht te verhogen. Maar de leiders die gedurende ten minste 10 minuten per dag oefenden, boekten aanzienlijk betere resultaten dan de anderen.

Mindfulness-meditatie verbetert met name drie competenties
Uit de effecten die de deelnemers rapporteerden, leidden Reitz en Chaskalson drie competenties af die leiders door middel van het mindfulness-programma kunnen ontwikkelen:
 

• Metacognitie. Dit is de mogelijkheid om op cruciale momenten te kiezen om gewoon te observeren wat je denkt, voelt, en gewaar wordt. Als je dit leert, kun je beter je gedachten, gevoelens, waarnemingen en impulsen zien zonder erin mee te gaan. Het is een manier om te ontsnappen aan de automatische piloot.
 

• Loslaten. Dit betreft het vermogen om de situatie te laten voor wat hij is. Het gaat erom het moment te ervaren met een open geest en compassie voor jezelf en anderen. Dit maakt het mogelijk om zonder onmiddellijke kritiek op jezelf of de ander te observeren wat er werkelijk gebeurt.
 

• Nieuwsgierigheid. Ofwel oprechte aandacht voor wat zich in je innerlijke en uiterlijke wereld afspeelt. Zonder nieuwsgierigheid, is er geen prikkel om bewust bezig te zijn met het hier en nu.

Vanuit een breder perspectief naar vraagstukken kijken

De deelnemers aan het programma gaven aan dat zij minder reactief en meer ontvankelijk werden, wat ook een positieve invloed had op andere vaardigheden, zoals het reguleren van emoties, inlevingsvermogen, kunnen focussen op actuele problemen en vanuit een breder perspectief naar vraagstukken kijken. Hieruit blijkt dat mindfulness-meditatie een positief effect kan hebben op bepaalde leiderschapscapaciteiten.

Maar dan ben je er nog niet. Want hoe integreer je mindfulness-oefeningen in de drukke agenda van alledag? Van sommige deelnemers kregen Reitz en Chaskalson namelijk te horen dat hun mindfulness-trainingen niet allemaal konden doen, en dat ze daardoor in de stress raakten. Dat is een effect dat je niet wilt.  

Het is daarom belangrijk dat de organisatie positief staat tegenover het concept mindfulness. Niet door dit van bovenaf op te leggen, maar door het meer te laten ontstaan. Zo kwam het mindfulness-programma “Search Inside Yourself” bij Google in 2007 ook van de grond doordat medewerkers er zelf belangstelling voor kregen. Het werd opgezet door oud Google-medewerker Chade-Meng Tan en Google-manager Bill Duane. Dat verklaart volgens Laszlo Bock, HR-directeur bij Google van 2007 tot 2015, het succes van het programma.

Medewerkers leren het meeste van vakgenoten

In zijn boek “Work Rules!” schrijft Bock dat de medewerkers sowieso een cruciale rol hebben in het lerend vermogen van Google. Medewerkers zijn volgens hem het meest ontvankelijk voor trainingen, gegeven door mensen die praktijkervaring hebben met hetzelfde werk. Dat het mindfulness-programma door een oud-medewerker werd opgezet gaf andere Google-medewerkers het vertrouwen dat het ook voor hen kon werken. Inmiddels is het programma niet meer weg te denken. Duizenden Google-medewerkers hebben er aan deelgenomen en doen aan mindfulness-meditatie.

Mindfulness-trainingen kunnen dus helpen het leiderschap te verbeteren, maar alleen als leiders hiervoor uit zichzelf gemotiveerd zijn, daar in begeleid worden, en als de organisatie de mindfulness-praktijk ondersteunt. En last but not least: tenminste 10 minuten per dag oefenen.

Toine Al