Pensioenbewustzijn vergroten: wat kan HR doen?

Medewerkers krijgen steeds meer keuzes ten aanzien van pensioen. Maar hoe zit het met hun pensioenbewustzijn? Hoogleraar Marike Knoef legt uit wat HR kan doen.

De veranderingen op pensioengebied buitelden de afgelopen jaren over elkaar heen. Veel mensen hebben daardoor minder vertrouwen gekregen in het Nederlandse pensioenstelsel. Dat signaleerde CHRO begin dit jaar in een trendoverzicht. Ook signaleerden we dat de meeste mensen maar een matig inzicht hebben in de pensioenregelingen die hun werkgevers voor hen hebben getroffen.

Wat kan HR doen om het ‘pensioenbewustzijn’ en de ‘pensioengeletterdheid’ van medewerkers te vergroten? Móét HR daar überhaupt iets aan doen? Wat zegt de wetenschap daarover? We vroegen het aan Marike Knoef, hoogleraar empirische micro-economie aan de Universiteit Leiden en directielid bij denktank Netspar, het Network for Studies on Pensions, Aging and Retirement.

Lees ook: HR TRENDS 2019: pensioenen

Klopt het dat het pensioenbewustzijn van de Nederlander zo laag is?

Marike Knoef: “Helaas wel. We hebben daar onderzoek naar gedaan met Pensioenlab en Netspar en de uitkomsten waren nog slechter dan ik al had verwacht. Niet alleen bij jongeren, voor wie het pensioen nog een ver-van-mijn-bedshow is. Oudere werknemers scoorden ook slecht. Zowel waar het ging over algemene kennis op het gebied van ons pensioenstelsel als waar het ging om hun eigen pensioenvooruitzichten.

Toen ik voorafgaand aan het onderzoek de vragen vast uitprobeerde in mijn eigen omgeving, zag ik hetzelfde. Dat was best schrikken.”

Waar zitten de gaten in de kennis zoal?

“Zestig procent van de ondervraagden wist bijvoorbeeld niet dat de AOW-premie die zij betalen, wordt ingelegd voor de gepensioneerden van dit moment – ze dachten dat het gedeeltelijk of geheel speciaal voor hen opzij wordt gezet. Ook denken de meeste mensen dat alleen huidige gepensioneerden last hebben van de kortingen die op dit moment dreigen, terwijl die uiteindelijk iedereen zullen raken.

Het enige waarin ouderen duidelijk verschilden van jongeren, was dat ze vaker aangaven interesse te hebben voor pensioenkwesties. Ze hadden bijvoorbeeld vaker op mijnpensioenoverzicht.nl gekeken.”

Maar interesse hebben is dus nog niet hetzelfde als begrijpen hoe het zit?

“Nee, ouderen beantwoordden onze vragen maar een klein beetje beter dan jongeren. Ondertussen gaven ze wél vaker aan dat ze zeker waren van hun antwoorden – want daar vroegen we de deelnemers aan ons onderzoek ook naar.

Dat gold overigens ook voor hogeropgeleiden en voor mannen; ook die dénken vaker dat ze wel weten hoe het zit, terwijl dat niet altijd zo is. Ze zijn zogezegd overconfident. Dat is best een riskant trekje, want het gaat toch over een belangrijk onderwerp. Je wilt niet dat mensen pas na hun pensioen merken dat ze het toch minder goed hadden begrepen dan ze zelf al die tijd dachten.”

Kortom, hier ligt een taak voor werkgevers.

“Niet per se. Bijna niemand bouwt vandaag de dag immers nog zijn hele pensioen op bij één werkgever, en steeds meer mensen zijn eigen baas. Het is dus echt zaak dat iedereen zelf gaat beseffen hoe belangrijk ‘pensioengeletterdheid’ is.

Maar omdat een pensioenregeling meestal nog wel deel uitmaakt van de arbeidsvoorwaarden, ontkomt een werkgever natuurlijk niet aan communicatie op dit terrein. Het voordeel van de werkgever ten opzichte van een pensioenfonds is dat de werkgever dichterbij staat.”

Gratis webinar
Netspar en Pensioenlab organiseren op 21 mei een gratis webinar over pensioenbewustzijn. Lezers van dit artikel zijn van harte welkom!
Meld u aan voor het webinar

Hoe ziet goede pensioencommunicatie eruit?

“Ons onderzoek leverde wat dat betreft een aantal interessante inzichten op. Ten eerste: een brief werkt beter dan social media om kennis over het pensioenstelsel te verhogen.

Weliswaar is communciatie via social media kosteneffectiever en het heeft voor de ontvangers als voordeel dat ze direct kunnen doorklikken naar voor hen relevante sites, waardoor mensen wel vaker op mijnpensioenoverzicht.nl uitkomen; maar het lijkt erop dat informatie die via een brief wordt gedeeld beter wordt gelezen.”

Dus, HR: doe pensioenmededelingen alleen op papier.

“Inderdaad, als je de algemene pensioenkennis wilt verhogen. Maar het is wel duurder en als je de aandacht wilt vestigen op een website, werkt online communicatie beter.

Wat we verder vaststelden, is dat de toon ertoe doet. Kort door de bocht: negatieve framing werkt beter dan positieve framing. Een deel van de mensen in ons onderzoek werd benaderd met een boodschap in de trant van “er zijn nogal wat zorgen rond de pensioenen, heb jij je pensioen eigenlijk wel goed geregeld?”

Deze groep bleek zes weken later bij het invullen van de vragenlijst meer antwoorden goed te hebben dan de groep die op een minder zorgelijke toon was benaderd.”

Een beetje bang maken kan dus ook helpen?

“Nou, het mooie is juist: de mensen die met zo’n negatief getoonzet bericht waren benaderd, werden níét banger. We hebben alle deelnemers gevraagd hoe bezorgd ze waren over hun pensioen en bijna de helft gaf aan veel zorgen te hebben rond het pensioen, maar dat percentage was niet hoger onder de mensen in de negatieve-framing-groep.

Het enige waarin deze groep duidelijk verschilde, was op het punt van beter begrijpen hoe het pensioenstelsel in Nederland in elkaar zit én hoe hun eigen pensioen er in grote lijnen uitziet. Misschien dat ze wel even bezorgder waren, maar dat het ze dan juist weer geruststelde als ze beter snapten hoe het zat.”

Worden dit soort onderzoeksuitkomsten gedeeld met de HR-wereld?

“Goede vraag. Ik vermoed van niet. Netspar werkt samen met pensioenfondsen, verzekeraars, ministeries en toezichthouders, dus hen bereiken we zeker met de praktische aanbevelingen die uit ons onderzoek voortvloeien. Maar of het ook doordringt tot HR-mensen … ? Dat ga ik direct aankaarten bij Netspar!

Een betere pensioengeletterdheid is echt belangrijk voor Nederland. We moeten de komende tijd op pensioengebied zoveel beslissingen nemen, dat kunnen we niet aan de politiek alleen overlaten. Daar is de samenleving als geheel voor verantwoordelijk. Maar dan moet de samenleving dus wel snappen waar het precies om gaat.”