Persoonlijke groei en dienend leiderschap: decadent of sleutel voor succes?

Door Jancees van Westering

Komt het door corona gedreven zelfinkeer? Het vuur van blind carrière maken, heel hard werken en zoveel mogelijk geld verdienen, lijkt te doven: steeds meer werknemers geven aan dat zij hun privéleven en persoonlijke ontwikkeling niet willen opofferen voor een alles absorberende baan.

“De stijl waarin leiding werd gegeven was stevig, maar beslist ook dienend”

De Great Resignation, de trend dat duizenden Amerikanen hun baan opzeggen, tapt uit een vergelijkbaar vaatje: de behoefte aan werkomstandigheden waarbij carrière en privéleven beter met elkaar in balans kunnen worden gebracht. Deze ‘humanisering’ van werk en arbeidsverhoudingen vertaalt zich ook in de roep om ander leiderschap: een stijl waarin het stimuleren van persoonlijke groei en ontwikkeling centraal staat.

Tiranniek versus dienend

In een recente LinkedIn-post constateert complimentenspecialist Dr. Marius Rietdijk dat onze wereld transformeert naar een plek waar positieve versterking een steeds grotere rol speelt ten koste van machtsuitoefening via bestraffing (van ongewenst gedrag door tirannieke managers of politieke leiders). Positieve versterking brengt Rietdijk onder dezelfde noemer als betrokkenheid, passie en ondernemerschap. De moraal van zijn verhaal luidt dat positieve versterking het – uiteindelijk – van straf zal winnen, simpelweg omdat mensen zich er prettiger (veiliger) bij voelen en bovendien tot (veel) betere prestaties komen. Conclusie: economische ontwikkeling wint het van staatsmacht en tirannen zullen – uiteindelijk – worden vervangen door dienende leiders!

Verslapping

Tot zover het wenkend perspectief. Maar kleven er ook nadelen aan focus op persoonlijke ontwikkeling, dienend leiderschap en positieve versterking? Als advocaat van de duivel kan je de humanisering van werk en arbeidsomstandigheden ook in verband brengen met egocentrisme, gebrek aan vechtlust en een beperkt vermogen om af te zien en om te gaan met tegenslag en tegengas. Onder het motto ‘teveel persoonlijke, positieve aandacht werkt verslapping in de hand’.

Vaststaat dat wij in het Westen al jarenlang leven en werken in een – als vanzelfsprekend ervaren – vrijheid en welvaart. Zo’n luxe is wellicht niet bevorderlijk voor je vermogen om te vechten, af te zien en weerstand te bieden. Maar dat heeft weinig te maken met focus op persoonlijke ontwikkeling en dienend leiderschap. Evenmin met de bereidheid om je honderd procent in te zetten bij het streven naar een gemeenschappelijk doel. Een dienende leider die ‘positief versterkt’, hoeft ook geen doetje te zijn die ervoor terugschrikt om medewerkers uit te dagen en kritisch tegemoet te treden.

Inspirerend

Heel illustratief en inspirerend in dit verband is het televisieprogramma Kamp van Koningsbrugge, dat 15 ‘gewone Nederlanders’ voor de uitdaging stelde om een trainingsprogramma van de special forces (commando’s) te volgen. Opvallend bleek het vermogen van deelnemers om zich aan te passen aan extreme omstandigheden.

De stijl waarin leiding werd gegeven was stevig, maar beslist ook ‘dienend’. En de focus lag zeker niet alleen op de gezamenlijke missie, maar ook op de persoonlijke groei van deelnemers: welke eigen, unieke bijdrage kan jij leveren aan de heldenklus die de groep moet klaren? En welke ontwikkeling maak jij daarbij door?

China steeds belangrijker

Hoe humaan wij onze eigen wereld ook willen inrichten, wij hebben te maken met hevige internationale concurrentie. Daarbij neemt China een steeds belangrijker positie in. Hoe verweer je je tegen zo’n griezelig gedisciplineerde, autoritair aangestuurde kolos? Met een focus op persoonlijke ontwikkeling, dienend leiderschap en positieve versterking?

In zijn onvergetelijke serie reportages over het leven en de dromen van Chinezen voert Ruben Terlou een vraaggesprek met een lokale voetbaltrainer. Die legt uit hoe China probeert een succesvol voetballand te worden. Maar hij uit zijn twijfels of dat wel zal lukken: “Chinese voetballers zijn buitengewoon ijverig en gedisciplineerd; maar wat ontbreekt zijn de onverwachte, geïmproviseerde acties van een sterspeler.”

“In China ervaar je weerstand om je te onderscheiden. En toch leidt dat tot acties waarmee je een wedstrijd wint!”

“In China ervaar je weerstand om je te onderscheiden van anderen. Het voelt gewoon niet veilig om je los te maken van de groep en voor individueel succes te gaan. En toch leidt dat tot acties waarmee je een wedstrijd wint!” Dat brengt ons terug naar de merites van persoonlijke groei en dienend leiderschap. Die zorgen denk ik wel voor een klimaat waarin een voetballer, professional, wetenschapper (of commando) tot een bijzondere actie komt die de wedstrijd beslist!