Tijd voor een radicale mindshift

In hun boek ‘Nooit af’, laten Martijn en Erwin Witteveen aan de hand van herkenbare voorbeelden en trends zien dat alles op zijn kop gaat, de manier waarop we bankieren, leren, de gezondheidszorg, de overheid, wetgeving en beurzen. Nieuw technologieën zorgen ervoor dat we van een tijd van schaarste naar een tijd van overvloed gaan en dat vergt een totaal andere manier van denken en zet bestaande structuren onder druk.

Aslander, stand-up filosoof, ideeënbedenker, boardroom sparringpartner en zelfbenoemd hoogleraar in de organizonderkunde, brengt op diverse podia en congressen voor een breed publiek de complexe impact van technologie op de samenleving in kaart. U kent hem misschien nog van CFO Day. Erwin Witteveen is een journalist die ingewikkelde dingen in begrijpelijke taal brengt. Zij bundelden hun krachten en schreven een boek dat aanzet tot denken en het stellen van vragen over de wereld zoals we die nu kennen. 

Nooit af is een boek dat je aan het nadenken zet over alle routines die je zelf hebt ingebouwd in je privéleven, maar ook over de regels en wetmatigheden in de maatschappij die we als vanzelfsprekend beschouwen. Op humoristische en speelse wijze weten Witteveen en Aslander je aan het denken te zetten en geven zij voorbeelden van hoe het mogelijk ook anders zou kunnen. Zij leggen de nadruk daarbij op de kracht en flexibiliteit van het individu om zijn eigen lot in hand te nemen. 

Alles verandert, en dat gaat volgens Aslander en Witteveen nu zo snel, dat er geen tijd meer is voor de oude gewoonte Eerst-Lang-Voorbereiden-Dan-Het-Eindmodel. Mensen en organisaties worden betaversies die zich permanent blijven ontwikkelen en aanpassen. Ook het boek Nooit af moet volgens hen worden gezien als een permanente betaversie. Deze aanpak brengt niet alleen snelheid, maar door het product in de praktijk te testen, kunnen er potentiele verbeterpunten aan het licht komen die op de ontwerptafel nooit gevonden hadden kunnen worden.

Hoe de toekomst er uit gaat zien, kan niemand bepalen in deze snel veranderende wereld. De auteurs signaleren echter wel een viertal megatrends die de ontwikkelingen in de 21ste eeuw voor een groot deel zullen bepalen. Daarbij gaat het om Big Data en 3D-printing maar ook om Overvloed en Singularity. Elk van deze trends is in staat de wereld op zijn kop te zetten.

Big Data is volgens Aslander het best te vergelijken met dure grondstoffen die onzichtbaar onder de oppervlakte liggen. Datalogen zijn volgens hem de geologen van de 21 ste eeuw. “Google en Facebook zijn databedrijven die nog niet precies weten wat ze met de ongekende hoeveelheid data gaan doen, maar ze hebben het volste vertrouwen dat die ruwe data ontgonnen kunnen worden en omgezet in waardevolle kennis.”

Met behulp van 3D-printing, dat kan uitgroeien tot de meest revolutionaire uitvinding van de 21ste eeuw, kan iedereen zijn eigen fabriekje starten. 3D-printing heeft volgens Aslander en Witteveen de potentie groter worden dan de stoommachine of de boekdrukkunst. De impact wordt nu nog zwaar onderschat. Op de een of andere manier schiet volgens Aslander het voorstellingsvermogen van de mens te kort om het ontwikkelingspad van een nieuwe technologie te extrapoleren naar de toekomst. Hij haalt het voorbeeld aan van de baas van IBM die in de jaren vijftig voorspelde dat er op de hele wereld behoefte zou zijn aan hooguit vijf computers. Hij maakte daarbij echter drie belangrijke inschattingsfouten: hij ging uit van de actuele primitieve status van de nieuwe technologie als uitgangspunt voor de toekomstprognose. De eerste computers waren extreem groot en extreem duur maar de werkelijkheid ontwikkelde zich snel en computers werden kleiner en goedkoper. Ten tweede werd de bestaande omgeving en als constante beschouwd en werd geen rekening mee gehouden met het feit dat nieuwe technologie vaak aan de wieg staat van vervolginnovaties of gebruiksmogelijkheden waar nog niemand aan heeft gedacht.

Veel beleidsmakers denken nog steeds als de IBM-topman en nemen vervolginnovaties niet mee als zij het toekomstbeleid uitstippelen. Zij gaan uit van de wereld die af is, maar de wereld is nooit af! 

Overvloed en singularity ontstaan door de netwerk- en informatiesamenleving. Hierin worden kennis en goederen gedeeld. Brokstukken kennis uit allerlei hoeken van de samenleving worden verzameld en samengevoegd waardoor nieuwe inzichten ontstaan en nieuwe oplossingen worden gevonden. Niet langer is schaarste het leidende paradigma van de economie en maatschappij. Als er geen schaarste meer is, valt er niets meer te verdelen, overvloed verdeelt zichzelf. “Wanneer u heel diep ademhaalt, zal niemand boos worden dat u een stukje zuurstof van hem afpikt er is toch genoeg.” Organisaties die kennis delen zijn volgens de auteurs succesvoller dan organisaties die dit niet doen. 

Niet alleen voor organisaties komt de wereld op zijn kop te staan, het heeft volgens Aslander ook grote gevolgen voor ons persoonlijke leven. “Huwelijken zijn niet voor de eeuwigheid, dat lijkt wel zo op de dag dat je trouwt, maar het aantal huwelijken dat eindigt in echtscheiding ligt nu al op een derde en dat neemt nog toe. Waarom passen we de huwelijkse belofte niet aan van ‘tot in eeuwigheid’ naar zeven jaar en als het goed gaat nog een keer 7 jaar?” vraagt hij zich af.  Internet en de netwerksamenleving maken het volgens hem mogelijk met meer mensen en meer meningen in contact te komen. Dat maakt de kans dat partners met totaal verschillende denkbeelden in contact komen groter. Bovendien kun je via internet ook sneller een nieuwe partner vinden. 

Hetzelfde geldt voor arbeidsverhoudingen. Tot niet zo lang geleden was de standaard een vaste baan voor onbepaalde tijd, maar willen we dit echt of heeft het te maken met langdurige verplichtingen die op andere privéterreinen zijn aangegaan, zoals een hypotheek voor 30 jaar? Een sollicitant wordt aangenomen op basis van de vaardigheden voor de huidige job, maar wat als de aard van het werk substantieel verandert? Het is niet af als je een diploma hebt behaald, je moet blijven doorleren. De boodschap is: Ons privéleven is ook nooit af.

De vraag is of deze vooruitblik dreigingen of kansen laat zien. Vast staat dat veel grote organisaties gaan verdwijnen. Internet is cutting out the middleman. De traditionele mediairs worden volstrekt overbodige schakels. Dit beperkt zich niet langer tot bedrijven die alleen brokstukken informatie doorgeven zonder er iets wezenlijks aan toe te voegen. Steeds meer werkzaamheden worden geautomatiseerd waardoor bestaande banen verdwijnen.  Internet is niet alleen cutting out the middleman, maar op den duur ook de middleclass. Het gevaar is maatschappelijke destabilisering in het transitietijdperk. 

Aan de andere kant biedt die nieuwe wereld ook ongekende mogelijkheden. Hoe erg is het als vervelend werk wordt overgenomen door een robot en we tijd overhouden voor dingen die we echt belangrijk vinden? Burgers zullen zelfredzamer worden. Via het internet kunnen zij zich organiseren en oplossingen vinden voor problemen waar de overheid geen afdoende antwoord op heeft. De oude economie maakt plaats voor de ruil- of deeleconomie. De cijfers van deze economie vind je niet terug in het Bruto Nationaal Product, maar de bijdrage aan het welzijn van mensen is groot.

Het is volgens de auteurs hoogste tijd dat overheden gaan nadenken over een nieuwe inrichting van de maatschappij en verdeling van de welvaart in een wereld die nooit af is.

 

Martijn Aslander tijdens CFO Day 2015 

 

Meer over Martijn Aslander 

 

—-

 

Denk als een Startup
Wilt u disrupties zelf veroorzaken of ondergaan? Maak van finance de innovatiemotor van de organisatie. Volg de masterclass, denk als een startup en wordt een innovatie enabler in een hypercompetitieve wereld. Meer informatie