We liegen wat af op de werkvloer – gemiddeld twee onwaarheden per tien minuten

Sophie van der Zee, universitair docent toegepaste economie aan de Erasmus School of Economics in Rotterdam, en haar masterstudent Lisa Vreeken deden onderzoek naar leugens op de werkvloer. Wat verstaan de onderzoekers precies onder liegen? Van der Zee: “Je brengt bewust een verkeerd beeld op iemand over. Dus het kan zijn dat je iets zegt wat niet klopt, iets verzint, overdrijft, iets kleiner maakt dan het is, of expres informatie achterhoudt.” Vooral het achterhouden van informatie is een grijs gebied. “Pas als je iets expres niet vertelt, omdat je wil dat de ander een verkeerd beeld heeft, dan is het een leugen”, legt Van der Zee uit.

Sociaal smeermiddel

Zelf denken werknemers dat zij gemiddeld twee keer per dag liegen. Dat aantal is te rooskleurig. Uit experimenteel onderzoek blijkt dat mensen gemiddeld twee keer per gesprek van tien minuten liegen. Liegen heeft vaak een sociale functie, het werkt als een soort sociaal smeermiddel. Op de werkvloer liegen mensen om verschillende redenen. Van der Zee: “Het vaakst liegen mensen omdat ze een fout hebben gemaakt en die proberen te verbergen. Of om aardig te zijn tegen iemand. Ten derde willen zij een positief beeld van zichzelf scheppen. Dus zichzelf eigenlijk beter voordoen dan ze zijn.”

Negatieve gevolgen

Een correcte identificatie van waarheden en leugens leidt tot een veiliger samenleving, aldus Van der Zee, want leugens kunnen ernstige negatieve gevolgen hebben. “Of het nu gaat om een politieagent die de sterkte van een alibi beoordeelt, een rechter die schuld of onschuld vaststelt, een forensisch psycholoog die recidivekansen vaststelt, of een grensbewaker die kwade bedoelingen vaststelt.”

En: “Ook is buiten de context van rechtshandhaving is er een verlangen naar een nauwkeurige beoordeling van de geloofwaardigheid. Iemand kan twijfelen aan het verhaal van zijn romantische partner, een ouder kan zich zorgen maken over de verblijfplaats van zijn kind, een klant kan zich afvragen of de deadline van een project wel zal worden gehaald. Een burger kan twijfelen aan de beweringen van een politiek leider.”

Openheid gewenst

Misleiding werkt ook indirect door. Vooral wanneer bedrog aan het licht komt, kan dit het vertrouwen aantasten. Dat belemmert het oplossen van conflicten, verlaagt de betrokkenheid en vermindert de relatiekwaliteit. Binnen organisaties kan tast dit de effectiviteit van het leiderschap aan en bemoeilijkt het de samenwerking.

Kortom: leugens kunnen schadelijk uitpakken voor de samenleving, het bedrijfsleven en het leven van mensen. Volgens Van der Zee is het voor werkgevers dan ook belangrijk openheid en eerlijkheid te stimuleren – met een beetje geoorloofd liegen als social glue: leugentjes om bestwil als bindmiddel.