Hoe framing de besluitvorming aan de top vervormt

Door het benadrukken van strategische kansen bij een vraagstuk zijn bestuurders eerder geneigd om risico’s minder erg te vinden dan het missen van een kans. Wordt hetzelfde vraagstuk daarentegen geplaatst in de context van risk management, dan kan de risicobereidheid zomaar omslaan in het risicomijdend gedrag. Zo draagt taalgebruik of framing bij aan onzuivere aannames in het beslisproces en grilligheid bij strategische keuzes.

In 1979 werd deze rol van framing benadrukt in de zogeheten prospect theory van de psychologen Amos Tversky en Daniel Kahneman. Frames definiëren problemen, diagnosticeren oorzaken, maken morele oordelen of suggereren kansen – allemaal door bepaalde informatie te benadrukken.

Losgezongen risicobeheer

Volgens Bettina Büchel, hoogleraar strategie en organisatie aan de IMD Business School, krijgen biases in de besluitvorming omdat risicobeheer losgezongen is van de strategie van een bedrijf. Bij strategie staan vooral de kansen voor een organisatie centraal. Daarbij zijn beslissers vooral beducht op het mislopen van mogelijkheden. Maar als de Chief Risk Officer tegenargumenten inbrengt, hellen bestuurders vaak weer naar het laten prevaleren van de risico’s.

Büchel benadrukt dat het belangrijk is om een gemeenschappelijk begrip te ontwikkelen dat uitdrukt hoeveel risico een organisatie bereid is om te nemen. Zij pleit voor scenarioanalyse die kan helpen om de bias in de besluitvorming te voorkomen. Deze analyses behelzen het analyseren van toekomstige ontwikkelen in een aantal scenario’s die naast elkaar gezet kunnen worden. Daardoor ontstaat een beter beeld op de mogelijkheden dan wanneer kansen op een minder afgewogen wijze tegenover risico’s worden gezet. De taalgevoeligheid van de besluitvorming neemt hierdoor af.

Wat moeten bestuurders doen om de foute aannames uit het besluitvormingsproces te kloppen? Allereerst moeten bestuurders richtlijnen ontwikkelen over de risicobereidheid. Die horen een plaats te krijgen in strategische dialogen, zonder dat ze de doorslag geven bij beslissingen.

Een minder zware impact van taal

Een tweede voorwaarde om de taalgevoeligheid bij beslissingen terug te dringen is het regelmatig updaten van de scenario’s. Dit is vooral nodig in dynamische en onzekere situaties waarin voortdurend nieuwe informatie naar boven komt. Het bijwerken van scenario’s is van belang om een bepaalde context niet te snel te zien als een probleem of een kans. Ze zorgen ervoor dat er een debat op inhoud wordt gevoerd waar taal een minder zware impact heeft.

Houd de discussie open, zo adviseert Büchel verder. Bestuurders vallen regelmatig in de valkuil dat zij hun frame opdringen, waardoor de ruimte voor alternatieve standpunten verkleint.

Pas op voor metaforen, vervolgt Büchel. Die hebben een sterke overtuigingskracht door de suggestie waarmee ze aannames logisch maken, maar daardoor zijn ze ook manipulatief.  

Overweeg om verschillende frames van dezelfde situatie te gebruiken, adviseert Büchel. Door dezelfde situatie op verschillende manieren te definiëren, ontstaan er alternatieve perspectieven. De scenario’s die zijn ingebracht kunnen hierbij helpen.

Lees hier het hele verhaal van Bettina Büchel.