Waarom een 4-daagse werkweek juist met de huidige arbeidsmarkt een goed idee is

Hoogleraar HRM and Organisational Psychology Karin Sanders schrijft voor CHRO.nl geregeld over haar werk als onderzoeker en wat haar als Nederlandse opvalt aan de Australische manier van doen en denken, die soms uiterst effectief en soms verrassend onpraktisch uitpakt. Een groot deel van het jaar woont en werkt zij aan de UNSW Business School, University of New South Wales in Sydney. 

Voorstanders van een vierdaagse werkweek -vier in plaats van vijf dagen werken per week met behoud van het huidige salaris- noemen veelvuldig een betere gezondheid en het voorkomen van burnout klachten als belangrijke argumenten om voor bepaalde beroepen een vierdaagse werkweek in te voeren.

“Voor ‘frontline employees’ die klanten, patiënten en leerlingen bedienen lijken de problemen alleen maar toe te nemen”

Tegenstanders noemen herhaaldelijk dat we nu al een tekort aan mensen op de arbeidsmarkt hebben en het dan alleen nog maar krapper wordt. Eerder sprak ik erover in de Australische media en ga hier verder in op de discussie met resultaten van internationaal onderzoek.

Back-to-the-office-strategy

De afgelopen jaren, met name tijdens de COVID-19 jaren hebben we veel aandacht besteed aan de mentale gevolgen van het thuis werken, zoals het gevoel van isolatie, en het missen van contact met collega’s. Ook wordt recentelijk veel aandacht besteed aan het managen van medewerkers voor wie het weer mogelijk is om naar het werk te gaan en weer op maandagochtend bij het koffieapparaat de uitslagen van het voetbal van het weekend door kunnen doornemen.

Veel aandacht wordt hierbij besteed aan hoe we meer mensen terug naar het kantoor kunnen krijgen, de zogeheten ‘back-to-the-office-strategy’. Veelal wordt in deze discussies voorbij gegaan aan het gegeven dat er veel beroepen zijn die niet de luxe hebben om thuis te kunnen werken en af en toe een middag wat met de kinderen te kunnen doen en dan het werk naar de avond kunnen doorschuiven.

Verpleegsters die geen keuze hebben

We hebben het dan over mensen in de gezondheidszorg, verpleegsters die geen keuze hebben om wel of niet thuis te werken, maar ook onderwijzers en leerkrachten, werknemers van de supermarkten in onze buurt, en bouwvakkers om maar een paar beroepen te noemen.

Allemaal medewerkers die ook wel ‘frontline employees’ worden genoemd, medewerkers voor wie het de belangrijkste taak is om klanten, patiënten, en leerlingen (en de samenleving als geheel) te bedienen, te verzorgen of producten te verzorgen. Deze mensen hebben de afgelopen COVID-19 jaren hun eigen problemen gehad, en deze problemen lijken alleen maar toe te nemen.

Recentelijk werd ik in een tweetal interviews voor Australische tijdschriften naar mijn mening over de vierdaagse werkweek voor deze beroepen gevraagd. Het gaat in deze discussie nadrukkelijk niet over beroepen zoals veel van ons, die gekenmerkt worden door veel autonomie en vrijheid over waar, wanneer en hoe het werk gedaan kan worden. Zoals veel wetenschappers werk ik meer dan vijf dagen in de week, en doe dat met veel plezier.

“De afgelopen jaren hebben er voor deze medewerkers ingehakt; op het mentale front waren het zware jaren”

Naast het feit dat er een aantal verplichtingen zijn, zoals werkzaamheden op het gebied van onderwijs en vergaderingen, heb ik veel vrijheid wanneer en hoe ik aan welke artikelen en projecten met welke internationale en nationale collega’s werk. Deze werkzaamheden kan ik dagelijks tussen 9 uur ’s morgens en 5 uur ’s middags verrichten, maar ook van 5 uur ’s morgens tot 9 uur ’s avonds, of in het weekend. Ik noem mijn werk dan ook vaak “a paid hobby”.

Voor de frontline employees is dit allemaal anders. De afgelopen jaren hebben er voor deze medewerkers ingehakt; op het mentale front waren het zware jaren. Niet alleen was het zwaar om zoveel mensen alleen te zien overlijden, ook de toenemende agressie van klanten en mentale problemen van de bevolking maken deze beroepen zwaar. Het is dan ook geen verrassing dat burnout klachten en het ziekteverzuim in deze beroepen alarmerend hoog is.

Productiever

Veel van deze medewerkers twijfelen dan ook of ze wel verder willen in deze beroepen. Voor deze medewerkers zou de vierdaagse werkweek, met behoud van het huidige salaris een oplossing kunnen zijn om burnout klachten tegen te gaan, ziekteverzuim percentages te verbeteren, meer tevreden en betrokken te zijn en zelfs productiever te zijn. En dit laatste lijkt moeilijk te bevatten te zijn.

“Experimenten laten zien dat een kortere werkweek met behoud van salaris zelfs kan leiden tot een toename in productiviteit”

Experimenten in Spanje, Zweden, IJsland and Nieuw Zeeland van de afgelopen jaren laten zien dat een kortere werkweek, met behoud van het huidige salaris, zelfs kan leiden tot een toename in productiviteit. Het experiment in IJsland werd uitgevoerd onder 2500 medewerkers van de gemeente Reykjavík en bij de nationale overheid, en bevatte leerkrachten, medewerkers van sociale diensten en ziekenhuizen.

De positieve resultaten van deze experimenten hebben ertoe geleid dat vakbonden (meer) gingen onderhandelen over andere werkpatronen, en dat een groot deel van deze medewerkers nu een kortere werkweek hebben. Ook onderzoeken in Spanje melden dat medewerkers in een vierdaagse werkweek minder stress ervaren, minder burnout klachten hebben en hun gezondheid zien toenemen.

Eveneens melden deze medewerkers dat ze meer tijd hebben voor hun gezin en dat ze uitgeruster aan een nieuwe werkweek beginnen. In dit kader kunnen ook de experimenten in Zweden naar de positieve resultaten van een 6-urige werkdag worden genoemd.

20% minder werken

Ook Unilever in Nieuw-Zeeland heeft onlangs een test voor de de vierdaagse werkweek aangekondigd. Medewerkers krijgen een kans om 20% minder te werken, zonder het in leveren van hun loon. De belangrijkste reden voor deze test is volgens Nick Bangs, de managing directer van Unilever New Zeeland om de productiviteit van de medewerkers te meten, onafhankelijk van de tijd die ze werken.

Deze test is een onderdeel van een meer holistische benadering van medewerkers, en bedoeld om de ‘work-life’ balans en het mentale en fysieke welzijn van medewerkers te bevorderen. De resultaten van deze test worden binnenkort naar buiten gebracht.

“Hoe kan het dat mensen die 20 procent minder werken toch productiever zijn in vergelijking met mensen die vijf dagen werken?”

Hoe kunnen we deze resultaten verklaren? Hoe kan het dat mensen die 20% minder werken toch productiever zijn in vergelijking met mensen die vijf dagen werken? Een groot deel van het antwoord ligt in het tekort aan hersteltijd wanneer deze frontline employees vijf dagen in de week werken. Het tekort aan hersteltijd maakt dat ze meer fouten maken, minder tevreden zijn over hun werk, meer burnout klachten hebben, zich vaker ziek melden, en minder voor hun vak gaan.

Juist van deze mensen verwachten we dat ze 110% van hun kunnen, kunnen geven als wij het zijn die in het ziekenhuis liggen, die een lang uitgestelde operatie ondergaan, als ze onze kinderen verzorgen en opleiden en als ze ons helpen een nieuwe televisie of laptop aan te schaffen.

Tegenstanders sceptisch

De verandering naar een vierdaagse werkweek voor deze beroepen zal niet zonder slag of stoot gebeuren. Tegenstanders zullen voorlopig nog wel even sceptisch blijven, en de berekeningen maken dat we productiviteit in termen van gewerkte uren missen als deze mensen naar de vierdaagse werkweek gaan.

Ook zullen deze tegenstanders blijven wijzen op de huidige tekorten in deze beroepen. De strategie en omslag in denken zal moeten komen van uren zien in termen van ‘performance’ en minder als een tijd van 60 minuten. Uiteindelijk zullen de overweldigende positieve resultaten van de experimenten voor zich moeten spreken.

Interviews over de vierdaagse werkweek met Karin Sanders in de Australische media.