De inclusiemarathon: ‘inclusie is een zaak van lange adem’ – niet van holle frases

Het besef dat diversiteit en inclusie op de werkvloer belangrijk zijn en een organisatie veel kunnen opleveren dringt – gelukkig maar – tot steeds meer organisaties door. Maar hoe zet je dat besef om in actie? Hoe voorkom je dat het bij holle woorden en flitsende diversiteitsfrases blijft? Kauthar Bouchallikht en Zoë Papaikonomou interviewden 41 diversiteitsprofessionals en inclusieonderzoekers over hun kennis en ervaringen in het werkveld van diversiteit en inclusie. Hun boek De inclusiemarathon is daar de neerslag van.

De inclusiemarathon won onlangs de prijs voor het Managementboek van het Jaar 2022. In hun rapport stellen de juryleden dat de auteurs erin slagen de lezer goed uit te leggen wat diversiteit, inclusie en gelijkwaardigheid op de werkvloer eigenlijk betekenen, waarom dat belangrijk is voor organisaties en hoe je de eerste stappen op het pad naar diversiteit en inclusie zet. De jury is van mening dat elke manager en leidinggevende het boek dient te lezen en met naaste collega’s moet bespreken. Vooral, omdat het boek helpt greep te krijgen op diverse containerbegrippen en helder maakt welke acties lezers in dit kader in gang kunnen zetten.

Heldere uitleg

Het boek begint met een heldere uitleg over het verschil tussen diversiteit, inclusie en gelijkwaardigheid. Diversiteit gaat over onderlinge verschillen, inclusie over wat je met die verschillen doet en gelijkwaardigheid over de machtsverschillen die eruit resulteren.

Als diversiteit en inclusie worden ingericht vanuit het idee anderen te ‘helpen’ – niet vanuit gelijkwaardigheid, maar vanuit een gevoel beter te zijn – dan zit dat diversiteit en inclusie in de weg. Er is dan geen sprake van gelijkwaardigheid, maar van ondergeschiktheid van degene die ‘geholpen’ moet worden. Dan blijven bestaande machtsverhoudingen in stand.

In de spiegel kijken

Hoe moet je het dan wel aanpakken? De auteurs werken hun aanpak stap voor stap uit. Zowel de manager, diversiteitsprofessional, als medewerker krijgen advies op maat aangeboden. Advies dat steevast als volgt is geordend: hoe je begint, hoe je opbouwt en hoe je volhoudt.

Daarbij komen thema’s aan bod als de organisatiecultuur en de rol van diversiteitsprofessionals en managers.

De auteurs wijzen op de verantwoordelijkheid die leidinggevenden hebben en stellen dat macht die je bezit – bijvoorbeeld op basis van huidskleur of geslacht – gepaard dient te gaan met de verantwoordelijkheid macht te creëren voor degenen die minder (of geen) macht hebben. Je hebt de verplichting de macht die je hebt te delen met anderen, je hierin democratisch op te stellen en ruimte te creëren voor mensen om op een gelijkwaardige manier te kunnen functioneren.

Dit proces begint volgens de auteurs met het lef om in de spiegel te kijken en te reflecteren op jezelf en je eigen gedrag – ook als dat ingewikkeld en pijnlijk is. Pas dan kun je bouwen aan een veilige werkomgeving en dat gaat niet over een nacht ijs. Dat vraagt om moed en uithoudingsvermogen en de wil de marathon aan te gaan.

De Inclusiemarathon. Over diversiteit en gelijkwaardigheid op de werkvloer is uitgegeven door Amsterdam University Press. Beeld: omslag van het boek (Merel Corduwener)