Complimenteren we elkaar niet genoeg of juist teveel?

De Westerse samenleving lijkt overtuigd van het nut van complimenten. We nemen aan dat als we mensen positieve feedback geven, we hen motiveren, hun zelfwaardering opkrikken en de onderlinge band versterken. Maar is dat altijd zo?

Deze vraag vormt het vertrekpunt van het nieuwe boek 'Psychological Perspectives on Praise', met bijdragen van 31 internationale experts uit de ontwikkelingspsychologie, sociale psychologie, motivatiepsychologie, pedagogiek en onderwijskunde, onder redactie van UvA-pedagoog en -ontwikkelingspsycholoog Eddie Brummelman.

Waarom geven we zo veel complimenten, vooral in de Westerse samenleving? En welke uitwerking hebben complimenten eigenlijk op anderen? We geven complimenten vaak met de beste intenties. Zo geven we een compliment aan kinderen als ze een prachtige tekening hebben gemaakt, aan onze collega’s als ze iets bijzonders hebben gepresteerd en aan onze partners als ze zich onzeker voelen. Ondanks onze goede bedoelingen hebben complimenten niet altijd de gewenste uitwerking; een compliment kan in sommige gevallen zelfs schadelijk zijn.

Vicieuze cirkel

‘Complimenten zijn meestal effectief. Maar soms kunnen ze ertoe leiden dat kinderen hun intrinsieke motivatie verliezen, collega’s zich beoordeeld voelen en partners onze waardering in twijfel trekken’, vertelt Brummelman. ‘Ouders en leerkrachten geven een compliment vaak in een poging om de zelfwaardering en motivatie van kinderen te vergroten. Het is het meest voorkomende type feedback dat kinderen in hun dagelijks leven ontvangen, althans in de meeste westerse samenlevingen.

Uit verschillende onderzoeken komt echter naar voren dat sommige vormen van lof kunnen leiden tot onzekerheid. Zo kunnen bepaalde complimenten ertoe leiden dat kinderen uitdagingen vermijden, opgeven of valsspelen als ze ergens moeite mee hebben, of dat zij zich slecht voelen over zichzelf wanneer ze falen. Deze verminderde eigenwaarde en motivatie kunnen op hun beurt ouders en leraren aanmoedigen om nog meer lof te geven, waardoor een vicieuze cirkel ontstaat.’

Averechtse uitwerking

Waarom hebben complimenten soms een averechtse uitwerking en hoe kunnen we complimenten zo geven dat ze de meest positieve uitwerking hebben? Brummelman en collega’s gaan aan de hand van nieuwe theoretische modellen in op deze en andere vragen.

Het boek Psychological Perspectives on Praise bestaat uit vijf delen: Central Theories, Competence and Motivation, Self-Perceptions, Social Relationships en Development and Culture. In het eerste deel staan theorieën centraal die de effecten van complimenten verklaren, zoals attributietheorie, zelfverificatietheorie en zelfdeterminatietheorie. Deze theorieën beschrijven wanneer en waarom complimenten effectief of juist ineffectief zijn.

Collega’s op de werkvloer

Vervolgens gaan de auteurs in op empirisch onderzoek naar de effecten van complimenten op motivatie, zelfbeeld en sociale relaties. Dit onderzoek richt zich op verschillende contexten, zoals kinderen op school, collega’s op de werkvloer en partners binnen een relatie. Het boek besluit met een bespreking van de verschillen tussen leeftijden en culturen in de effecten van complimenten.

‘De verschillende hoofdstukken laten zien dat een compliment veel meer is dan alleen een simpele beloning. Een compliment is een complexe sociale boodschap, die ons veel vertelt over hoe mensen over ons denken en wat ze van ons verwachten’, aldus Brummelman.