Inconsistent gedrag bij vrouwelijke leiders: onderzoek toont strengere beoordeling

Van Gerven stelt dat de intolerantie voor inconsistentie van vrouwen samenhangt met het stereotype beeld van een vrouw waar onvoorspelbaarheid niet goed in past. Toch is de schade die ontstaat door de intolerantie voor inconsistent gedrag beperkt. Vrouwen bieden tegenwicht aan de negatieve reacties door sterke relaties aan te gaan met medewerkers, zo komt uit het onderzoek naar voren.

Ondanks de voorkeur voor voorspelbaarheid, komt onvoorspelbaar gedrag vaak voor bij leiders

Van Gerwen benadrukt dat consistent gedrag, het altijd op dezelfde manier handelen, geldt als een zeer belangrijke eigenschap van een leider. Zij hebben hun geloofwaardigheid er deels aan te danken. Consistentie biedt daarnaast zekerheid aan de omgeving van de leider.

Toch is inconsistentie niet alleen maar fout, zo toont Van Gerven aan. Leiders worden ook geacht flexibel te zijn als de situatie daar om vraagt. Zodra ze zich aanpassen, is er sprake van afwijkend gedrag, maar dat is gezien de situatie alleszins acceptabel. Desalniettemin is het lastig om de balans aan te geven tussen consistentie en afwijkend gedrag.

Cruciaal om afwijkingen begrijpelijk te maken

Cruciaal is volgens Van Gerven of afwijkingen in het gedrag van een leider begrijpelijk zijn of onverklaard blijven. Zijn afwijkingen uit te leggen, dan is consistent gedrag beter te accepteren voor de omgeving. Is afwijkend gedrag minder duidelijk te begrijpen, dan ligt onvoorspelbaarheid op de loer, wat niet op draagvlak kan rekenen.

Ondanks de voorkeur voor voorspelbaarheid, komt onvoorspelbaar gedrag vaak voor bij leiders. Van Gerven spreekt over narcistische karaktereigenschappen die aanvankelijk vaak in het voordeel spreken van leiders. Veel leiders worden zelfs gekozen om hun narcistische trekken, zoals dominant gedrag en een hoge mate van zelfvertrouwen. Maar op de lange duur tasten deze eigenschappen goed leiderschap aan.

Narcisme wordt niet vaak verwacht van vrouwen

De specifieke consequenties van onvoorspelbaar gedrag zijn nog nauwelijks wetenschappelijk onderzocht. Van Gerven heeft dat niet alleen gedaan in haar onderzoek, maar ook gekeken hoe de onvoorspelbaarheid uitpakt voor mannen en vrouwen. Narcistische eigenschappen worden niet vaak toegedicht aan vrouwen, omdat ze niet stroken met het stereotype beeld van een vrouw.

In een veldstudie onder 165 leiders en hun teams onderzocht Van Gerven daarom in hoeverre het gedrag van vrouwelijke en mannelijke leiders inconsistent is, hoe dat wordt ervaren en wat hiervan de gevolgen zijn. Uit haar onderzoek komt naar voren dat onvoorspelbare leiders een negatief effect op hun medewerkers. Dat heeft tot gevolg dat medewerkers minder productief worden. Maar vooral als het gaat om vrouwelijke leiders, dan valt het inconsistente gedrag des te meer op. Het oordeel is dan ook scherper dan wanneer mannelijke leiders inconsistent zijn.

Het wordt de vrouwelijke leider vergeven

Als vrouwelijke leiders een goede relatie hebben met hun medewerkers, gaan de scherpe randjes af van het oordeel. Onvoorspelbaar gedrag wordt dan wel gezien, maar het wordt de leider vergeven. Maar als de relatie minder sterk is, valt het negatieve oordeel over de vrouwelijke leider des te harder uit. Het versterken van relaties kan dus een verschil maken, bijvoorbeeld door meer transparant te zijn over bepaalde keuzes, zo concludeert Van Gerven. “Het is raadzaam dat organisaties hun leiders hierin ondersteunen”, zegt ze.