Pensioenexperts: “Informeer medewerkers ook over risico’s variabel pensioen”

Binnen het huidige pensioenstelsel zijn deelnemers met een premieregeling afhankelijk van de rentestand op de pensioendatum. “Er is een bepaald bedrag beschikbaar en dat wordt risicovrij belegd. De rente staat nu laag en daardoor zijn de pensioenen – in historisch perspectief – ook laag”, zegt Schokker. Door doorbeleggen na de pensioendatum mogelijk te maken zou dit gemiddeld genomen tot een 15 a 20 procent hogere pensioenuitkering kunnen leiden. “Gemiddeld genomen”, benadrukt Schokker. “Er zijn ook scenario’s waarin het verschil zelfs groter wordt, maar uiteraard ook slechtweerscenario’s waarin de variabele uitkering juist tot een lager pensioen leidt.”

Vraag naar variabele pensioenen
Is er vraag naar variabele pensioenen? “Dat is lastig in te schatten. We hebben geen idee van het gedrag van toekomstige gepensioneerden. De overheid gaat ervan uit dat 90 procent van de gepensioneerden er op korte termijn gebruik van maakt. Op de langere termijn ziet de overheid dit percentage afnemen, omdat zij verwacht dat de rentestand aantrekt”, vertelt Schokker. “Zelf denk ik dat het sterk van het individu afhangt. Mijn inschatting is dat mensen met een bescheiden pensioenkapitaal niet voor de variabele optie zullen kiezen, omdat de meerwaarde van meeropbrengsten beperkt is. Zij zullen voor veiligheid kiezen. Bij een hoger pensioenkapitaal is variabel beleggen aantrekkelijker.”

Hoekert en Schokker leggen uit dat in een variabel systeem meer risico’s komen te liggen bij de gepensioneerde.”Momenteel liggen de risico’s tot aan de pensioendatum bij de verzekerde. Na de pensioendatum liggen de risico’s bij het pensioenfonds of de verzekeraar. Bij een variabele pensioenuitkering verschuiven de risico’s na de pensioendatum richting de verzekerde”, zegt Schokker, die benadrukt dat risico “niet per se slecht”  is. Volgens de pensioenspecialist is het echter wel van groot belang dat pensioenuitvoerders transparant en duidelijk communiceren over de potentiële risico’s.

Zorgplicht
Pensioenuitvoerders hebben zowel voor als na de pensioendatum een zorgplicht. In de ogen van Schokker doen pensioenuitvoerders er goed aan om 15 jaar voor de pensioendatum te communiceren met toekomstige gepensioneerden. “Zo is er genoeg tijd om te anticiperen op de keuze. Kiest iemand voor een variabel pensioen dan zal er een andere beleggingsmix moeten worden aangehouden, dan wanneer iemand kiest voor een vaste uitkering”, zegt Schokker. Collega Hoekert geeft wel aan dat zo’n vroegtijdige keuze niet definitief is. “Uiteindelijk valt de definitieve keuze op de pensioendatum. Iemand kan zijn eerdere keuze herroepen, maar de risico’s hiervan zijn wel voor de deelnemer.”

Hoekert voorziet ook dat veel toekomstig gepensioneerden de keuze ingewikkeld vinden en geneigd zullen zijn te kiezen voor een hogere startuitkering. Hij legt uit dat de risico’s in het huidige systeem bij het fonds of de verzekeraar liggen, terwijl er in het nieuwe systeem keuze is op het gebied van risicodeling. “Bij individuele toedeling mocht je rekening houden met toekomstig overrendement. Hierdoor zou de startuitkering hoger uitvallen”, zegt Hoekert. “Dat is in de kamerbehandeling komen te vervallen, maar wel blijft een dalende uitkering toegestaan. Daarmee blijft het risico van overpromising bestaan.”

Het duo verwacht dat de aankomende wijzigingen een opmaat zijn naar een grootscheepse herziening van het pensioenstelsel, waarbij naar verwachting de focus komt te liggen op individuele pensioenopbouw. “We gaan waarschijnlijk toe naar een persoonlijke pensioenrekening”, zegt Hoekert. “Op straat is er weinig vertrouwen in het huidige pensioenstelsel. Volgens geleerden zou dit vertrouwen kunnen toenemen als mensen meer inzicht hebben in waar ze recht op hebben.” Dat dit vertrouwen zo laag is, is volgens Schokker deels te wijten aan de pensioensector zelf. “De sector heeft te lang een houding gehad van: Gaat u maar rustig slapen, alles komt goed. Er is door de pensioenindustrie in het verleden te weinig gewezen op de risico’s.”

Mogelijk maakt het ministerie het voor deelnemers die recent met pensioen zijn gegaan vanuit een premieovereenkomst alsnog mogelijk een variabele uitkering te kiezen, hoewel de vastgestelde uitkering inmiddels is ingegaan. In dat geval verschuift het risico van de verzekeraar naar de deelnemer. Net zozeer als het bij ingang van een vastgestelde uitkering voor de hand ligt dat er een premie wordt gevraagd voor de garanties die de verzekeraar verstrekt, zou het bij omzetten van een vastgestelde uitkering in aan variabele logisch zijn dat de deelnemer een compensatie voor de vervallende garantie meekrijgt. Dat is een belangrijk aandachtspunt bij een dergelijke omzetting.

Hoekert en Schokker adviseren pensioenfondsen en werkgevers. Bij werkgevers ondersteunen ze in de keuze voor het juiste pensioencontract. Waar letten zij op? “De eerste stap is: past dit bij mijn achterban? Kijk naar de risicohouding van werkgever en werknemers.”, zegt Schokker. Zij adviseren werkgevers kritisch te kijken of hun huidige provider producten aanbiedt die passend zijn voor hun deelnemers.

Overigens ziet het duo dat nog weinig partijen concreet bezig zijn met producten die zijn ingericht op de situatie die per 1 juli moet ontstaan. “Toch merken we in onze omgeving dat het leeft. Uitvoerders kunnen het ook gefaseerd implementeren. Voor iemand die op 1 juli pensioneert zijn er echter weinig mogelijkheden”, ziet Hoekert. “Bij sommige aanbieders kun je gebruikmaken van een pensioenknip. Als je daar gebruik van maakt kun je variabel inkopen.” Schokker benadrukt nogmaals dat werkgevers eerst zelf goed te veranderingen moeten begrijpen alvorens zij hun medewerkers betrekken. “En vraag je af of je mensen wilt belasten voor een keuze die eventueel tot een klein beetje hoger pensioen zal leiden. Want met de toenemende complexiteit nemen ook de uitvoeringskosten toe. Eventuele voordelen zijn bij een kleine pensioenkapitaal sneller opgesoupeerd. Op de korte termijn is het vooral interessant voor de bovenkant van de markt.”