Hallo piramidebouwers, de netwerkers komen eraan

Door Jos Ahlers

Generatie Z (geboren tussen 1995 en 2012) groeit op in een wereld waarin netwerken alom aanwezig zijn en waarin netwerken de norm is. Generatie Z heeft zelfs nooit een wereld zonder sociale netwerken gekend.

Facebook heeft, op moment van schrijven, ongeveer een miljard leden wereldwijd en groeit nog gestaag. Als Facebook een land was, was het het derde land van de wereld na China en India. Daarnaast zien we nog tientallen (zo niet honderden) andere sociale netwerken die ieder voor zich ook weer duizenden en duizenden leden hebben. Van voor ons bekende spelers als Twitter, LinkedIn, Google+, Instagram, Pinterest, Tumblr en Snapchat, tot grote spelers in het buitenland, zoals RenRen (China), vk.com (Rusland) en MyMFB (moslims). Om over Tinder en Grindr nog maar te zwijgen. Iedereen is lid van een of meerdere netwerken.

Hoewel, iedereen? Uit onderzoek van de Verenigde Naties uit 2013 bleek dat op dat moment zo’n 2,4 miljard wereldburgers toegang hadden tot het internet. Een groei ten opzichte van 2000 met 566,4%. Van die online burgers was 1,4 miljard lid van minimaal één sociaal netwerk. Dat lijken niet alleen veel mensen, dat zijn ook veel mensen. Maar, als je bedenkt dat dit nog maar 34,3% van de totale wereldbevolking is, kunnen we ook concluderen dat we nog maar net zijn begonnen. De digitale revolutie begint pas nu op stoom te komen. Sociale netwerken omspannen nu al de wereld en gaan nooit meer weg.

Eigenlijk is Facebook (en ieder ander online netwerk) een verzameling van sociale netwerken. Je bent niet lid van Facebook, maar van jouw netwerken op Facebook. Vriendengroepen, gedeelde interesses en evenementen zijn allemaal aanleidingen voor het vormen van (soms tijdelijke) netwerken.

Een belangrijk kenmerk van deze sociale netwerken is dat ze organisch gestructureerd zijn. Hoeveel connecties je hebt en hoeveel je communiceert bepaalt of je in het centrum van een netwerk staat of meer aan de rand. Een netwerk is plat, kent geen formele hiërarchie.

 

Een netwerk is horizontaal. Iedereen praat met iedereen zonder aanzien des persoon. Aanzien wordt dan ook niet van buiten opgelegd, maar verdiend door veel te communiceren binnen het netwerk. Senioriteit is waardeloos. Het gaat over hoe actief je bent. Degenen die het meeste bijdragen aan het succes van het netwerk maken de meeste connecties. Het gaat dus om bereik maal activiteit. Machtige netwerkers kunnen in het dagelijks leven hele gemiddelde levens leiden.

Anneke Bleeker (overigens, absoluut geen Z-er) is oorspronkelijk maakster van droogboeketten. Ze heeft geen enkele medische opleiding gevolgd. Desondanks heeft Anneke Bleeker de stichting Verontruste Moeders opgericht en onder de vlag van deze stichting is ze een prominent strijdster tegen vaccinatie. Met name vaccinatie tegen baarmoederhalskanker moet het ontgelden. Ze heeft al vroeg de kracht van sociale media ontdekt en het internet is haar biotoop. Via Facebook en Twitter wist ze zo’n bekendheid, en daarmee autoriteit, op te bouwen dat ze regelmatig in debat mocht met de directeur van het Centrum Infectieziektebestrijding van het RIVM. De grootte van haar netwerk heeft van Anneke Bleeker een macht gemaakt in de medische wereld. Zonder kennis, zonder kunde en zonder opleiding. Zelfs internationaal gelauwerde professionals konden niet meer om haar heen.

Binnen haar netwerk is Anneke Bleeker de eerste onder haar gelijken. Door prominent aanwezig te zijn, is een breed en diep netwerk om haar heen gegroeid. In dit netwerk heeft iedereen, ook deze maakster van droogboeketten, het volste recht te communiceren en te publiceren. Dat is hoe een netwerk werkt. Inmiddels is het netwerk ook offline gegaan en worden overal in het land ‘Gezond Verstand Avonden’ georganiseerd.

In deze horizontale, organische netwerkwereld groeit Generatie Z op. Het bepaalt in belangrijke mate hun sociale kader. Het bepaalt hoe ze naar de wereld kijken en hun verwachtingen over hoe de wereld naar hen kijkt.

Tussen 2020 en 2025 stroomt deze grote groep jonge netwerkers de werkvloer op en gaan ze medebepalend worden in de maatschappij. Dat gaat ongetwijfeld leiden tot interessante ontwikkelingen. En dat is een understatement. De meeste bedrijven en instellingen zijn namelijk nog steeds streng hiërarchisch georganiseerd. Of we het nu hebben over bedrijven, verenigingen, vakbonden, politieke partijen, religieuze organisaties, zorginstellingen of scholen: het zijn allemaal piramides. Ze hebben een duidelijke machtsstructuur die zich uit in strenge organogrammen in de vorm van harken. In tegenstelling tot sociale netwerken hebben bedrijven duidelijke bazen, duidelijke managementlagen en duidelijke grenzen. Informatie (let op: geen communicatie) loopt van boven naar beneden in de vorm van e-mails, memo’s en clubblaadjes. Informatie loopt zelden van beneden naar boven. De top zendt, de werkvloer ontvangt. Om een sociaal netwerk staat nooit een hek met een slagboom. Om een piramide wel. Een netwerk heeft geen receptie; iedereen mag ongehinderd aan- of afhaken. Bij een piramide moet je je altijd netjes melden.

Generatie Z, die nauwelijks in staat is in hiërarchische structuren en afgebakende grenzen te denken, eist binnen enkele jaren zijn plek op. En dat zullen ze luidruchtig doen. Immers, de oude werkethos “hard werken, doen wat de baas zegt, zelf je mond houden en loyaal blijven aan je bedrijf” is onbekend en irrelevant. Deze generatie is niet loyaal aan de piramide waarin ze per ongeluk terecht zijn gekomen, maar aan zichzelf en aan hun eigen netwerken.

Een ontredderde HRM-professional zei ooit tegen me: ‘ik heb nu een ontzettend goede stagiaire, maar ik krijg haar niet in de lijn.’ Het grappige is dat die stagiaire zich helemaal niet verzet tegen de managementlijn, maar simpelweg de lijn niet ziet, laat staan begrijpt. Deze stagiaire kijkt naar de organisatie alsof het een netwerk is. En wie zit er, in hun ogen, in het centrum van het netwerk? De baas. Dus bij hem of haar moet je zijn. Communiceren met het hart van het netwerk is immers de regel. Getrapt communiceren is raar en inefficiënt. Een prachtig voorbeeld van de clash tussen de piramide-generaties en de netwerkgeneratie.

Deze generatie vraagt een geheel eigen aanpak, terwijl ze moeten samenwerken met de hiërarchische denkers die dan ook nog actief zullen zijn.

Voor de CHRO van 2025 zal de uitdaging zijn: hoe manage ik deze onafwendbare ‘clash of cultures’.

Een pasklare oplossing heb ik ook niet, maar ik weet wel een eerste stap: begrip en communicatie. Praat met ze, luister naar ze en laat ze zelf op zoek gaan naar oplossingen. Je zult nog versteld staan van de ideeën waar ze mee komen.