Opinie: Een compliment is makkelijk gemaakt, maar aan goede kritiek heb je veel meer

Beeld: Shutterstock

Afgelopen 1 maart was het weer Nationale Complimenten Dag. Een dag waarop iedereen wordt uitgenodigd om zijn of haar waardering uit te spreken voor een collega, familielid of kennis. De bedoeling is om je complimenterende vermogen en gewoonte een extra boost te geven. Met als achterliggende gedachte dat wij in onze samenleving te weinig geneigd zijn om spontaan positief te reageren als er – door wie en op welke manier dan ook – een goede prestatie wordt geleverd.

Erop kunnen vertrouwen dat je compliment welkom is: dat gaat niet op voor de tegenhanger van uitgesproken waardering: kritiek uiten

Prima natuurlijk om positive reinforcement te promoten in onze samenleving en binnen ons bedrijf of organisatie. Tegelijkertijd ook wel een beetje dwaas dat dat kennelijk nog nodig is: een compliment valt immers gemakkelijk te geven en het levert zoveel energie en motivatie op. Komt nog bij dat je door een compliment te geven alleen maar sympathie wekt: je kunt erop vertrouwen dat je initiatief in dank wordt ontvangen.

Dus veel moed is er niet voor nodig om een compliment te geven! Een beetje schraal geredeneerd zou je elke manager, leidinggevende, directeur of ondernemer, die kansen mist om waardering voor een geleverde prestatie uit te spreken een dief van zijn eigen portemonnee kunnen noemen. Of word je zo’n dief tegen wil en dank door contactarmoede, chronische haast of narcistische bedwelming?

Kritiek als bedreigde diersoort

Erop kunnen vertrouwen dat je compliment welkom is: dat gaat niet op voor de tegenhanger van uitgesproken waardering: kritiek uiten. Daarmee krijg je de handen niet automatisch op elkaar, in tegendeel. Wie kritiek uit, stuit op weerstand, kan de wind van voren krijgen, of in het ergste geval zijn positie kwijtraken. Is er ooit een prijs uitgereikt aan de beste klokkenluider?

Je kunt zonder meer concluderen dat er moed voor nodig is om kenbaar te maken dat je het met iets of iemand (fundamenteel) niet eens bent. (Behalve natuurlijk wanneer je kritiek levert binnen de – relatief – veilige kaders van een cabaretvoorstelling. Dan wordt kritiek in humor verpakt en functioneert hij als bliksemafleider.)

Kwaliteits-kritiek wordt een bedreigde diersoort

Als je om je heen kijkt en de opmars van autoritaire leiders en groeperingen gadeslaat, krijg je de indruk dat ‘kwaliteits-kritiek’ hard bezig is een ‘bedreigde diersoort’ te worden. Daarmee bedoel ik kritiek die:

• Direct en met open vizier wordt geadresseerd;
• Op feiten – of expliciet gemaakte waarden – is gebaseerd; en die
• Respect toont voor de geadresseerde en hem – of haar – niet nodeloos beschadigt

Terwijl de karikatuur van kritiek, de anonieme scheldkanonnades, onze (sociale) media overspoelen en de advertentie-kassen spekken, lijkt het steeds riskanter te worden om kwaliteits-kritiek te uiten. In hoeverre zijn deze autoritaire trends inmiddels tot onze bedrijven en organisaties doorgedrongen? Of kunnen we erop vertrouwen dat het juist verlichte leiders zijn die de trend zetten met hun uitspraken dat zij ‘openstaan voor kritiek en in hun directe omgeving een kritische houding willen stimuleren’?

Dag van de Kritiek

Je mag aannemen dat ‘kwaliteitskritiek’ voor het functioneren van een samenleving, bedrijf of organisatie van minstens even groot belang is als het uiten van waardering. En dat voor kritiek geven steeds meer moed vereist is. Omdat bestraffing meer voor de hand ligt dan waardering.

Daarom acht ik het de hoogste tijd om een ‘Nationale dag van de Kritiek’ in het leven te roepen: een dag waarop iedereen wordt uitgenodigd om kritiek te geven; de criticus van het jaar in het zonnetje wordt gezet en stil wordt gestaan bij het belang van een kritische functie voor de samenleving.

Een dag ook om verhalen te delen: over de beste kritiek die je ooit hebt ontvangen, en de manier waarop je ervan hebt geprofiteerd!

Gerelateerde artikelen:

• Wrijving aanmoedigen en in goede banen leiden maakt diverse teams innovatiever
• Frustratietolerantie belangrijkste skill 2025: “Ongemak omarmen verbetert werkprestaties”
• Boek van de maand: Werken aan gelijkheid ook op de werkvloer hét recept tegen polarisatie – CHRO.nl