Door: Maarten van Beek en Mischa Selis

Wil je een organisatie besturen, dan begint dat met het leren begrijpen van mensen en hun onderlinge relaties, én van jezelf. In plaats van onze toevlucht te nemen tot management- en leiderschapsboeken, moeten we ons verdiepen in de psychiatrie, de psychologie, de sociologie, de antropologie. 

Wij zoeken hier aansluiting bij de psychiatrie, geïnspireerd door Manfred Kets de Vries. Leidinggevenden zijn bij psychoanalyse meer gebaat dan bij de gemiddelde leiderschapstraining of coaching, zowel voor het begrijpen van de ander als van zichzelf. De meeste managementtheorieën kijken vooral naar de rationele kant van leiderschap, of modderen maar wat aan.

De samenleving wordt momenteel gedomineerd door economen en aanhangers van het data-isme die de wereld proberen te duiden door modellen, enen-en-nullen. Mensen houden zich niet aan economische modellen, noch aan wat managers willen. Dat leidt tot onbegrip, irritatie, schuld, soms zelfs tot conflicten. Met als oplossing mensen proberen te bewegen middels een angstcultuur, dwang en straf. Dat is hooguit kortdurend effectief, nooit duurzaam. 

Mensen worden bestuurd door hun onbewuste. Waar mensen samenwerken, is psychoanalyse nodig.

Natuurlijk zijn economische en singuliere data een uitstekende bron. Sterker, ze zouden in HR veel meer gebruikt moeten worden. Maar daarnaast zijn andere soorten data nodig, die alleen te verkrijgen zijn uit aanvullende diagnostiek. Hier is werk aan de winkel voor de organisatie en dus voor de HR-professional

Mensen worden bestuurd door hun onbewuste. Waar mensen samenwerken, is psychoanalyse nodig. Het kennen, herkennen en besturen van emoties zijn de belangrijkste componenten van emotionele intelligentie. Om dat te ontwikkelen is nodig: actief luisteren, non-verbale communicatie waarnemen, het vermogen om af te stemmen op emoties van jezelf en van anderen en je eigen emoties constructief leren uiten. 

Hoe werkt het onbewuste door bij het leidinggeven in organisaties? Dit proces wordt gekenmerkt door een zichtbare, formeel-rationele buitenkant en een onderliggende zee van verborgen processen. Ook voor leidinggevenden, bestuurders en economen geldt dat zij bestuurd worden door hun onbewuste. Om zicht te krijgen op deze verborgen processen is diepere analyse nodig.

Veel bestuurders verdiepen zich niet in het innerlijk theater van de ander en dat van zichzelf

Veel bestuurders verdiepen zich niet in het innerlijk theater van de ander en dat van zichzelf. Ze houden zich bezig met werk, ‘hebben geen tijd’ voor reflectie en zetten zichzelf daarmee uiteindelijk vast in een psychische gevangenis. Geestelijke gezondheid – inclusief het vermogen je eigen prestaties te verbeteren – draait juist om het vermogen je leven in de hand te nemen, te kiezen en te veranderen waar dat nodig is.

De irrationele kant, die vaak niet bewust is, heeft een enorm effect op het zichtbare gedrag van leiders. Een conflictmijdende, tirannieke, mierenneukende of ontoegankelijke leider vertoont zulk gedrag op basis van dat irrationele. Het zijn de signalen van een fundamentele behoefte die in de vroegste jeugd is ontstaan. Wordt vergeten dat elk gedrag gekleurd is door vroegere en vooral de vroegste relaties, dan plaveit dat de weg voor de narcistische leider, omringd door mensen die onbewust geconditioneerd zijn de gewenste feedback geven.

Volwassen is de mens die verantwoordelijkheid neemt voor zijn eigen daden, eigen keuzen en menselijkheid. Door elkaar en onszelf als menselijk te accepteren, halen we de stress uit de organisatie. Het ligt op de weg van de HR-professional om leiders én medewerkers hierin te laten groeien en daarvoor gebruik te maken van het complete spectrum aan data. 

Tot dan is alle werk op z’n best water verplaatsen.
  

Fotografie: Anko Stoffels